موسی اعظمی - دانشیار توسعه و آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
مهدی خیاطی - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

هدف: باوجود تمایل فراوان محققان در سنجش و مطالعه توانمندی و سرمایه گذاری های فزاینده ای که درزمینه توانمندسازی جوامع انجام می شود، توسعه ابزارها و شاخص هایی برای اندازه گیری، نظارت بر فرایند توانمندسازی و ارزش یابی پیامدهای ناشی از آن، هنوز مراحل اولیه خود را طی می کند؛ براین اساس، هدف کلی از انجام پژوهش حاضر ارایه مدلی برای سنجش توانمندی (اقتصادی) شالیکاران شهرستان رشت و آزمون آن و نیز درک این موضوع است که توانمندی چگونه و در چه بستری اتفاق می افتد. روش: داده های موردنیاز تحقیق ازطریق پرسشنامه ازمیان مردان شالیکار شهرستان رشت گردآوری شدند که 185 نفر از آن ها به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردیدند. گروه متخصصان روایی صوری و محتوایی پرسشنامه را تایید کردند و اعتبار گویه های مختلف با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ بین 0/69 تا 0/88 محاسبه شد. یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد ساختار فرصت ها دارای تاثیر مثبت و معنا داری بر توانمندی اقتصادی است. دسترسی به نهاده های تولید، بازارها و اعتبارات و نیز دسترسی به فرصت های یادگیری و مشارکت، دست یابی به پیامدهای مطلوب و توانمندی اقتصادی را بهبود می بخشد؛ اما فرصت های ایجادشده ازطریق سیاست ها و برنامه های دولت تاثیر معنا داری بر توانمندی ندارند. همچنین، منابعی شامل دارایی های اقتصادی، اجتماعی و انسانی تاثیر مستقیمی بر توانمندی اقتصادی دارند و نیز ازطریق ساختار فرصت ها، به صورت غیرمستقیم بر متغیر وابسته تحقیق تاثیر می گذارند. راهکارهای عملی: به دلیل ضعف مالی کشاورزان پیشنهاد می شود برنامه هایی درزمینه بهبود توانایی بازاریابی کشاورزان و افزایش دسترسی آن ها به بازارها اجرا گردد. همچنین، فراهم کردن دسترسی به اعتبارات به ویژه برای کشاورزان خرده پا، ازطریق ایجاد و توسعه تعاونی ها و موسسه های اعتباری خرد که از تامین وام های کوچک برای روستاییان فقیر و کم درآمد حمایت می کنند، بسیار توصیه می گردد. به دلیل سطح پایین مشارکت صاحبان نفع در برنامه های محلی، پیشنهاد می شود مشارکت آن ها در پروژه های توسعه کشاورزی که موفقیت و اثربخشی این برنامه ها را تضمین می نماید، بیشتر موردتوجه قرار گیرد. اصالت و ارزش: در پژوهش حاضر با کاربرد مدل توانمندسازی بانک جهانی، بسترها و الزامات توانمندسازی افراد مطالعه شده است. در این چارچوب میزان توانمندی افراد به انتخاب های موثری بستگی دارد که افراد می توانند نسبت به گزینش آن ها اقدام نمایند. ظرفیت افراد برای گزینش انتخاب های موثر نیز تحت تاثیر دو مجموعه از عوامل شامل منابع و ساختار فرصت ها قرار می گیرد.

توانمندی اقتصادی، ساختار فرصت ها، منابع، شالیکاران شهرستان رشت