مصطفی شریف زاده - استادیار دانشکده مهندسی معدن، متالورژی و نفت دانشگاه صنعتی امیرکبیر
کوروش شهریار - امیرکبیر دانشیار دانشکده مهندسی معدن، متالورژی و نفت دانشگاه صنعتی
احمد ترکمنی قطب - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی استخراج معدن دانشگاه صنعتی
علی همتی شعبانی - کارشناس ارشد مهندسی مکانیک سنگ، معاونت فنی مهندسین مشاور ایمن سازا

تونلسازی مکانیزه در ا یران با استفاده از ماشین های تونلزنی تمام مقطع به طور قابل ملاحظه ای رو به افزایش است . ملاحظاتی از جمله شرایط زمین شناسی ، نوع دستگاه ،(Tunnel Boring Machine)TBM مشخصات و قابلیت ماشین ، به منظور بهبود عملیات تونلسازی ضروری است . این مقاله مخاطرات بالقوه ای را که باعث گیر کردن و توقف دستگاه در متراژ 30Km+245m تونل انتقال آب قمرود ( قطع ه های 3و 4) در خرداد ماه سال 1384 شد ه اند، بیان می کند . در این پروژه تونلزنی در توده سنگ دارای لای ه بندی و شکستگی ( شامل مارن، اسلیت ، گرافیت، سنگ آهک به همراه رگه های کوارتزیتی ) انجام می شود . توده سنگ دارای لایه بندی ضعیف گاهی به همراه سنگهای خرد شده بوده که این امر باعث بوجود آمدن تغییر شکلهای بزرگ پس از حفاری، ناپایداری در برخی مقاطع و ریزش سنگ به داخل تونل شده است . در برخی از بخشهای تونل بروز پدیده مچاله شوندگی ، جریان یافتگی توده سنگ سینه کار و همگرائی تونل باعث افزایش بارهای وارده به پوسته سپر و ناپایداری موضعی توده سنگی شده است . به عبارت دیگر دستگاه TBM در اثر ریزش توده سنگ بر ر وی کله حفار TBM و سپر و نیز همگرائی سریع تونل متوقف شده است . برای جلوگیری از گیر کردن و توقف ماشین تمهی دات ی از قبیل : تغییر در دریچه های ورودی مواد در کله حفار، افزایش گشتاور و نیروی پیشران ماشین، رفتار سنجی مناسب و کافی ، حفاری در حالت تک سپری و دستورالعمل انجام عملیات تزریق طراحی و اعمال شد و نتایجی بدست آمد که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

حفاری مکانیز ه ، توده سنگ ضعیف ، تونل ز نی تمام مقطع ، گیر کردن و توقف دستگا ه (TBM) با سپر تلسکوپی، تونل انتقال آب قمرود