رضا پورحسین - دانشیار روانشناسی دانشگاه تهران
فهیمه بیدست - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه تهران

نماز نیایشی پاک و خالصانه به درگاه خداوند بزرگ است. خدایی که آفریننده جهان هستی، دانا، توانا، مدبر و پاک است. بدیهی است چنین خدای حکیم و دادگری، به اعمال بندگان خود نیازی ندارد، اما این انسان است که به این نیروی مافوق نیازمند است و وقتی با او ارتباط برقرار می کند از سرچشمه فیض بیکرانش بهره فراوان می برد. از همین رو، روح نماز، توجه محض به این منشا قدرت و رحمت در عالم است. مهم ترین اثر این توجه، مصونیت یافتن انسان در برابر آلودگی ها و ناپاکی ها و روی آوردن به نیکی هاست. خداوند در آیه ی 45 سوره ی عنکبوت می فرماید: همانا نماز انسان را از فحشاء و منکر بازمی دارد . بنابراین نماز یک عبادت سازنده و ثمربخش است.نماز گفتگوی انسان با خداست. هرچه این گفتگو خالص تر و با توجه بیشتر باشد، آثار حقیقت نماز بهتر نمایان می شود. از اثرات مهم نماز این است که انسان را از زشتی ها و بدی ها باز می دارد. وقتی که انسان نمازگزار با تمام وجود در محضر خداوند می ایستد و از او یاری می طلبد، این رابطه معنوی در قلب و روح نمازگزار تاثیر گذاشته و او را متحول می سازد. انسان به وسیله ی نماز در صدد معالجه نفس و بسط کمالات معنوی برمی آید. در بینش اسلامی، اصل بر هشیاری نسبت به نفس و کوشش در جهت معرفت بیشتر نسبت به آن است. امام علی (ع) می فرمایند: نهایت شناخت و سودمندترین شناخت ها، شناخت خویشتن محسوب می شود. اهل معرفت، اندیشمندان عاقل، دانش پژوهان متفکر و خردورز، صاحبان اندیشه های خلاق و مولد، کمال شکوفایی وجود خویش را در وارستگی از همه ی وابستگی های جهان مادی و اعتلای وجود در گستره ی هستی و سخن گفتن با خالق منان می یابند. از همین روست که سیر و تحول مطلوب شخصیت آدمی و رسیدن به نهایت خودشکوفایی در بستر اندیشه، تواضع، تسلیم و تسبیح میسور و مقدور می گردد و نماز تسبیح اکبر است.

نماز، خود، خودی، خودشناسی، خودآگاهی