مرتضی خلیلی - دکترای برنامه ریزی حمل و نقل، رییس هیات مدیره مهندسین مشاور پرداراز
عاطفه ملک خانی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه شهید بهشتی تهران

برای بهبود عملکرد سیستمهای حمل و نقل شهری و بین شهری دو راه حل عمده وجود دارد؛ . مدی1 ریت تقاضای حمل و نقل به نحوی که تعادل مناسبی با عرضه داشته باشد، 2.مدیریت سیستم حمل و نقل. مدیریت سیستم حمل و نقل شامل اقداماتی از قبیل: افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی، ساخت شریان ها و بزرگراه ها با مطالعات دقیق و نهایتا ایجاد محدودیتها و قوانینی که موجب هدایت افراد به استفاده از حمل و نقل عمومی شود. یکی از این قوانین و محدودیت ها استفاده از خطوط HOV در اتوبانهای شهری است. در سالهای اخیر رشد بیش از اندازه قیمت زمین و مسکن در شهرهای بزرگ موجب رشد حومهنشینی شده و باعث گردیده افراد محل سکونت خود را در شهرهای اطراف انتخاب کنند و روزانه بین محل کار و سکونت، رفت و آمد نمایند. به همین علت راههای بین شهری متحمل ترافیک سنگینی از وسایل نقلیه خواهند شد و حل مشکلات ترافیکی این راهها حایز اهمیت است. در سال 1976 م. در ایالت کالیفرنیا برای نخستین بار ایدهی خطوط ویژهی سریعالسیر و یا همپیما به نام HOV به اجرا گذاشته شد. استفاده از این خطوط در شهرهای بزرگ و اتوبانهای بین شهری پر رفت وآمد سبب کاهش و مدیریت شلوغی ترافیک، بهبود کیفیت محیط زیست و ایجاد یکپارچگی در سیستم حمل و نقل شهری و بین شهری خواهد شد. در این مقاله سعی میشود ضمن معرفی خطوط HOV و شرایط استفاده از آن، به کارگیری آن برای آزادراه تهران - کرج به عنوان یک مطالعه موردی، مورد سنجش قرار گرفته و بهبود پارامترهای ترافیکی از جمله سطح سرویس مورد ارزیابی قرار گیرد.

مدیریت سیستم حمل و نقل، خطوط HOV ، سطح سرویس، آزادراه تهران- کرج