معصومه سازنده - گروه معماری، واحد زرقان، دانشگاه آزاد اسلامی، زرقان، ایران، مجری طرح پژوهشی و مسول مکاتبات
گلنار دهقانیان - گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
علیرضا رفیعی - کارشناس ارشد مدیریت پروژه و ساخت
مصطفی یکترزاده - کارشناس معماری

همواره در طول تاریخ، معماری و شهرسازی ایران جولانگاه حضور باغ در ابعاد و اشکال مختلف بوده و این همجواری، پدید آورنده الگوهای بی نظیر پیوند، در هم تنیدگی و یگانگی باغ، معماری و شهر گشته است. پیوندی که علاوه بر تاثیرات ساختاری و شکلی، جنبه های معنوی، مفهومی و روانی، و همچنین نیازهای زیست محیطی و حیاتی مردمان و زیستگاه آنان را پدید آورده است. یکی از این بهترین نمونه های ترکیب باغ و بافت شهری را می توان در شهر تاریخی شیراز که از دیرباز به خاطر داشتن باغ های زیبا و مناظر خاطره انگیز از شهرت جهانی برخوردار بوده، مشاهده کرد. ولی امروز، افزایش تراکم و گسترش شهر از یک طرف و خشکسالی و کمبود آب از طرف دیگر، حیات و نقش اکولوژیکی محدوده باغات قصر دشت شیراز را که در دل شهر به دام افتاده اند به شدت مورد تهدید قرار داده است. علاوه بر این، سیاست های اشتباه مسیولان شهری و تصویب طرح های ناکارآمد موضعی و مقطعی، بر روند نابودی این باغات دامن زده، به نحوی که بیم نابودی کامل این باغات در آینده ای نزدیک به چشم می خورد. در این میان توانمندسازی و احداث باغ های موضوعی با رویکرد گردشگری عمومی در دل باغات قصردشت نه تنها نقش تعیین کننده ای در جهت حیات اکولوژیکی این باغات خواهد داشت، بلکه با رونق اکوتوریسم می تواند به عنوان منابع درآمدی پایداری برای شهر عمل کند. در این پژوهش، ابتدا محدوده باغات قصر دشت و نقش و موقعیت استراتژیک آنها در شهر شیراز معرفی، سپس مشکلاتی که امروزه گریبان گیر این باغات گشته و حیاتشان را به مخاطره انداخته بررسی می گردند. بعد از آن برای یافتن راه حل بهینه احیا این باغات، به طور موردی چهار باغ از مجموعه باغات قصر دشت انتخاب و از طریق پخش پرسشنامه راه حل های مختلف توانبخشی این باغات ارزیابی و مطرح می گردند.

توانمندسازی، باغ، شهر، گردشگری