سید مهرزاد حاج زرگرباشی - کارشناسی ارشد مهندسی شیمی (HSE)
مهدی پروینی - استاد دانشکده مهندسی شیمی، نفت و گاز دانشگاه سمنان

زمینه و هدف: امروزه یکی از موضوعات پرطرفدار در صنایع فرآیندی، بحث طرح ریزی در این صنایع و انتخاب بهترین روند از بین همه ی روندها برای تولید یک ماده ی شیمیایی خاص است. هدف از انجام این پژوهش استفاده از شاخص های ایمنی و محیط زیستی در کنار شاخص های اقتصادی در انتخاب مواد و روش های تولید است.روش بررسی: در این مطالعه یک شبکه ی پتروشیمی برای مطالعه تحت ملاحظات اقتصادی، ایمنی و زیست محیطی انتخاب شده است. این کار قبلا توسط الشره و همکارانش انجام شده و ما در اینجا با تلفیق شاخص ها و جایگزین کردن آن ها قصد ایجاد نگرشی متفاوت نسبت به هر شاخص داریم [1].یافته ها: روند فرآیند (یعنی انتخاب روش تولید مناسب) و لیست محصولات اصلی مطلوب، بر مبنای ارزش اقتصادی محصولات، آثار زیست محیطی و شرایط ایمنی آن ها، از اصلی ترین یافته های این مقاله هستند و همچنین خروجی نرم افزار GAMS گویای این مطلب است که در استفاده از هر شاخص خاص، ما جواب های دلخواه را می گیریم. مثلا در اینجا با استفاده از شاخص K دو ماده ی ABS و Polystyrene و با شاخص های مربوط به MSDS مواد، دو ماده ی Cumene و PVC پذیرفته نشدند این در حالی است که تقریبا تمامی شاخص های ایمنی بر سه اصل اساسی آتش پذیری، انفجار و سمیت بنا شده اند.نتیجه گیری: نتیجه حاصله از این تحقیق بیان می دارد که انتخاب بهترین روند در صنایع فرآیندی بستگی به نگاه افراد بالادستی دارد. بسته به این که اولویت افراد به چه سویی گرایش (اقتصاد، ایمنی، محیط زیست) دارد می توان در انتخاب روند فرآیند شاخص های متفاوت - اعم از ساده یا پیچیده- استفاده کرد. نکته ای که در این مطالعه بر آن تمرکز شد و نتیجه جالبی بدست امد این است که در انتخاب این شاخص ها، سلیقه ی افراد بالادستی تاثیرگذار است. به عنوان مثال در این مطالعه از 5 ماده ی شیمیایی اصلی، 2 ماده پذیرفته نمی شوند. حال با استفاده از دو شاخص متفاوت، جواب های متفاوتی بدست می آید که اصلا نمی توان ماده ای را ارجح نسبت دیگری دانست و اینجاست که سلیقه ی اشخاص، دخیل و تاثیرگذار می شوند.

ایمنی فرآیند، بهینه سازی، طرح ریزی، پتروشیمی، شاخص های ایمنی