خسرو مرادی کهواده - دانشجوی دکتری فلسفه وکلام اسلامی
رضا رسولی شربیانی - عضو هیات علمی واستادیار دانشگاه پیام نور
مرضیه اخلاقی - عضو هیات علمی ودانشیار دانشگاه پیام نور
محمدعلی عباسیان چالشتری - عضو هیات علمی ودانشیار دانشگاه پیام نور

ملاصدرا بر اساس مبانی خاص فلسفی خود تبیین خاصی از مرگ و ثواب وعقاب بعداز مرگ دارد ازنظر وی مرگ یک امر طبیعی وحتمی برای نفس است و هر امر طبیعی برای چیزی خیرو کمال و تمامیت آن است وفساد، پوسیدگی و هلاکتی که در اثر مرگ بر بدن عارض می شود، یک امر تبعی و عرضی است . دراین دیدگاه مرگ، عارض براوصاف است نه بر ذوات. از نظر ملاصدرا،بهشت و جهنم و لذت ویا عذاب آن، همگی لازمه عملکرد ورفتار دنیوی انسان است. هر صفتی که در دنیا برکسی غالب می شوددرروز قیامت، صاحبش به صورتی مناسب آن صفت محشورمی شود. کسانیکه در این دنیا به استکمال رسیده اندوبا حقایق عقلانی متحد شده اند مشتاق مرگند. بدن محشور در آخرت از حیث صورت، عین همین بدن دنیوی است. برای هریک از انواع جسمانیات درعالم دنیا، یک فرد مجرد روحانی در عالم امر وجوددارد که حقیقت آن موجود است. هر چه موجود دروجود بسیط تر باشد به وجود دهنده حقیقی نزدیکتر است . چون دردیدگاه ملاصدرا معاد هم جسمانی و هم روحانی است، ثواب و عقاب هم روحانی است و هم جسمانی، ودر روز رستاخیز شخص به عینه چه از لحاظ نفس وچه ازلحاظ بدن، دوباره بر می خیزد. عالم دنیا، محل کسب است وانسان از قدرت اختیار بر خوردارمی باشد برخلاف عالم آخرت که محل کسب نیست و انفعال، انقلاب و تغییردرآنجا معنا ندارد. سنخ وجود در عالم آخرت غیر از عالم دنیاست و دنیا و آخرت درجوهر و ذات متباین اند. دربینش صدرایی بر خلاف دیدگاه متکلمین عذاب جاودانه نیست.

ملاصدرا ، معاد ، مرگ، ثواب، عقاب