حسین محمدکوره پز - کارشناس ارشدحقوق کیفری و جرمشناسی از پردیس فارابی دانشگاه تهران (نویسنده مسیول)
سیدمحمود میرخلیلی - دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران
عبدالعلی توجهی - استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه شاهد
حمید بهره مند - استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه تهران

فن نسبتا نوین ترسیم نیمرخ جنایی با مشارکت جرم شناسان، روان شناسان و مامورین اجرای قانون درصدد است با به تصویر کشیدن ویژگی های احتمالی بزه کاران پرخطر از گذر بررسی آمار و پرونده های محکومین پیشین و مصاحبه با بزه دیدگان مستقیم یا با مشاهده صحنه جرم و آثار بهجای مانده از رفتار مرتکب، نیمرخی از آنان ارایه و درنتیجه در راستای شناسایی آنان گام بردارد. این فن توان شناخت دقیق مرتکبین را ندارد، بلکه دایره مظنونین احتمالی را چنان محدود می کند تا مامورین اجرای قانون بتوانند مرتکب واقعی را شناسایی کنند. استفاده از این فن تنها در ارتباط با جرایم پرخطر و آن دسته از بزه کارانی که به دشواری شناسایی می شوند، منطقی و امکان پذیر است. ازاین رو، می توان از این فن به منظور شناسایی برخی گونه های بزه کاران سایبری نیز بهره برد. رایج ترین گونه های طراحی نیمرخ جنایی عبارت است از: نخست؛ ایجاد یک نما از ویژگی های جمعیت شناختی - اجتماعی و روانی - رفتاری و نیز انگیزه های محکومین سابق (رویکرد استقرایی) و دوم؛ بررسی صحنه جرم و سپس تحلیل داده های گردآوری شده از آن (رویکرد استنتاجی). به دلایلی که اشاره خواهد شد، در این نوشتار بر گونه نخست، یعنی ترسیم نیمرخ جنایی به معنای خاص، تمرکز شده است. یافته های این پژوهش که با تمرکز بر مطالعه وضعیت متهمین و محکومین جرایم سایبری در ایران به دست آمده، برخلاف نظر برخی جرم شناسان، نشان می دهد که به طورکلی بزه کاران سایبری به مانند سایر بزه کاران از گروهی متجانس و همگن تشکیل نمی شوند و انگیزه های آنان نیز متفاوت از بزه کاران دنیای واقعی نیست . با این حال، برخی از ویژگی هایی که بدون پشتوانه علمی-تجربی نمایش داده می شود، می تواند به نحو بارزی در بزه کاران سایبری محض و نه بزه کاران بهره بردار از فضای سایبر، مشاهده شود.

نیمرخ جنایی، بزه کاران سایبری، شناسایی مجرم، ویژگی های جمعیت شناختی- اجتماعی، انگیزه های جنایی