رضا امانی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
یسرا شادمان - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب

با بررسی برخی از آیات قرآن کریم میتوان جایگزینی هر یک از فعلهای ماضی،مضارع و امر را به جای دیگری دید. در برخورد با این پدیده صرفی بلاغی، برخی از صاحب نظران، وجود و در واقع عطف فعل مغایر به دیگر افعال موجود در کلام را جایز میدانند. برخی دیگر نیز به تاویل فعل جایگزین شده میپردازند تا با دیگر افعال موجود در کلام همسو و مطابق گردد. اما به نظر میرسد به کارگیری فعلی که با زمان دیگر افعال مورد استفاده در آیه یا مجموع سخن مطابقت ندارد، دارای نکته و دلالتی بلاغی است. از آن جمله جمع میان دو معنا و دلالت صرفی و دلالت سیاقی فعل، تاکید بر وقوع فعل جایگزین شده، و یا تصویرسازی فعل در زمان حال و دیگر اغراض بلاغی که سعی شده در این مقاله بدان ها پرداخته شود.

قرآن کریم/ اصل جایگزینی/ دلالت صرفی/ دلالت سیاقی/ معنا