محمد صادقی الانق - عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی

مقاله حاضر مساله شفاعت در اسلام را مورد بررسی قرار داده است. نتیجه بررسی نشان می دهد که شفاعت گناهکاران و رفع عقاب از آنان از تعالیم قرآن و اصول مسلم اسلام است. آیات کریمه و روایات معصومین (ع) با تعابیر گوناگون بر آن مهر تاکید زده است. از این روی، سلف صالح، چه در حیات پیامبر خدا(ص) یا بعد از رحلت آن حضرت، از رسول خدا(ص) شفاعت خواسته اند و این روش به عنوان یک سیره اسلامی در میان مسلمانان تا به امروز ادامه یافته است و در طول تاریخ از صدر اسلام تاکنون دانشمندان اسلامی نیز بر این باور صحه گذاشته اند و گفته اند که در قیامت گروه های خاصی، بویژه رسول خدا(ص)، با شفاعت خود بسیاری از گناهکاران را از آتش جهنم نجات خواهند داد. بر پایه بررسی این مقاله، حقیقت شفاعت در قیامت این است که خداوند مهربان و صاحب رحمت واسعه آن را وسیله ایقرار داده است تا رحمت واسعه الهی بر بندگان معصیت کاری که بدون توبه از دنیا رفته اند، شامل شود. به تعبیر دیگر، همان طور که خدای مهربان توبه و استغفار و امثال آنها را وسیله ای بر عفو گنه کاران در دنیا قرار داده است، شفاعت را نیز وسیله ای برای عفو معصیت کاران در آخرت قرار داده است. بنابراین، اولا شفاعت در قیامت همانند پارتی بازی در دنیا نمی باشد. البته نه تنها از این جهت که در قیامت رابطه ها قطع می شود و زندگی در آنجا فردی است، بلکه از این جهت که شمول شفاعت بر فردی در صورتی ممکن است که بین وی و شفاعت کننده رابطه ای باشد و این مستلزم آن است که چنین فردی از دنیا زمینه شمول شفاعت را فراهم کند، لذا شفاعت به کفار و برخی از افرادی که با شفاعت کننده رابطه نداشته اند، شامل نمی شود، به اصطلاح قرآن کریم فماتنفعهم شفاعه الشافعین و این از آثار تربیتی شفاعت در دنیا است. ثانیا فردی که از شفیع شفاعت می خواهد، هرگز وی را مهربان تر از خدای متعال نمی داند، بلکه می خواهد وسیله عفو گناه که آن را خدای مهربان برای نجات بندگان خود قرار داده، فراهم نماید.

شفاعت، شفیع، گناه، رفع عقاب، توبه، استغفار