شیرین محمدخان - دانشگاه تهران
امیر مرادی - دانشگاه تهران

فرسایش خاک یکی از معضلات مهمی است که کشورهای مختلف با آن دست به گریبان هستند. به طوری که بر اساس گزارش سازمان ملل در سال 1994 فرسایش خاک در ایران در بین سالهای 1330 تا 1350 رشدی معادل 440 درصد داشته است و از 500 میلیون تن در سال 1330 به یک میلیارد تن در سال 1350 افزایش داشته است (www.unic-ir.org). اولین تحقیقات علمی در زمینه ی فرسایش در بین سالهای 1877 و 1895 توسط ولنی دانشمند آلمانی انجام گرفت (ولنی ، 1938). پس از آن اولین آزمایشات کمی در سال 1915 توسط سازمان جنگلهای آمریکا در یوتا پیاده شد. سپس مطالعات تحلیلی بر روی فرایند فرسایش توسط افرادی چون برست (1942)، وود برن (1945)، ماسگریو (1947)، و لاوز (1940) انجام شد که نتیجه ی آن طراحی و توسعه ی انواع مدلهای برآورد فرسایش و رسوب بوده است.مدلهای برآورد فرسایش و رسوب بسیار متنوع هستند که هریک با استفاده از پارامترهای متفاوتی، میزان فرسایش و رسوب را برآورد می کند. این مقاله سعی دارد استفاده از نقشه های ژیومورفولوژی را به عنوان وسیله ای کار آمد در برآورد فرسایش و رسوب معرفی کند. واحدهای ژیومورفولوژی برآیند تاثیر فرایندها و لیتولوژی در بستر زمان هستند و اطلاعاتی مانند شدت و ضعف فرایندها، سختی و سستی سنگها، شیب، خاک، پوشش زمین و کاربری اراضی را در خود منعکس می کنند و این اطلاعات نقش مهمی در برآورد فرسایش و رسوب دارند به همین دلیل می توانند راهنمای خوبی برای درک آنچه واقعا اتفاق افتاده است باشند. به طوری که ادعا شده است که دقیق ترین روش جهت تعیین ضریب فرسایش، تهیه ی نقشه ی ژیومورفولوژی حوضه می باشد (مددی، 1391: 64).