مهدی نیکنام - دانشجوی دکتری معماری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

معماری ایرانی از کم نظیرترین هنرهایی است که در طول قرون آثار بی بدیلی از خود بر جای گذاشته و سهم بسزایی در پیشرفت فن و هنر معماری در جهان داشته است. در هزاران سال قبل تاکنون پیوسته این هنر در ارتباط با مسایل گوناگون توسعه و تکامل یافته است. در طول تاریخ در ساخت بناهای مذهبی و غیر مذهبی شیوه های متفاوتی پدیدار شده است که هر یک جلوه و نمادی خاص داشته و یکی در ادامه ی دیگری بوده است. در معماری ایرانی شش شیوه ی پارتی، پارسی، خراسانی، رازی، آذری و اصفهانی رواج داشته که از آن میان چهار شیوه ی اخیر مربوط به دوران اسلامی هستند و نقش عمده ای در تکوین و تشکیل بناها داشته اند. شهرسازی نیز به عنوان یک علم و هنر پویا در ایران اسلامی همواره تغییراتی به همراه داشته که این تغییرات ناشی از ترکیب جامعی از عناصر با تاثیرات متفاوت بوده است. ارتقای علمی، صنعتی، تجاری، امنیتی و زیرساختی تا اراده و نظر حاکمان هرکدام می تواند به عنوان عنصری تاثیر گذار شناخته شود. بر این اساس باید گفت چون در طول تاریخ ایران اسلامی شرایط جامعه متفاوت بوده به تبع آن شهرسازی نیز در دوره های مختلف روندی ثابت نداشته است، دوره های مذکور هرکدام با عنوان سبک شناخته می شوند. هدف از این پژوهش شناسایی سبک های مختلف معماری ایرانی- اسلامی به منظور مقایسه انواع مختلف آن است. روش پژوهش، تفسیری تاریخی و بر اساس اطلاعات کتابخانه ای و تحلیل محتوا انجام شده است. پژوهشگر تعدادی از تفاوت های موجود در این سبک ها را روشن نموده و در نهایت با استناد به تمایزات مذکور به بررسی تطبیقی میان پنج سبک خراسانی،رازی، آذری، اصفهان و تهران پرداخته است.

سبک های معماری، تمایزات سبک ها، معماری ایرانی- اسلامی، معماری و شهرسازی معاصر