عباسعلی حیدری - عضو هیات علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
فاضل فاضلی داود - دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

فضای مجازی یکی از دستاوردهای نوظهور بشریت است و جوامع را به خود جذب نموده است. این دستاورد در کنار مزایای بسیار، معایبی نیز دارد که عدم آشنایی به آن می تواند آسیب هایی را به بار آورد. این مقاله درصدد است برخی از معایب و تهدیدات موجود را معرفی کرده و به بررسی آن ها از منظر فقهی و اخلاقی در فضای مجازی بپردازد برای انجام این مطالعه به روش کتابخانه ای و فیش برداری با توصیف و استناد به آیات و روایات و دیدگاه اندیشمندان به موضوع مقاله پرداخته شده است. در این مقاله به چند مسیله مهم به شرح ذیل پاسخ داده شده است: برای صدور و انتشار احکام خمسه فقهی باید وظایف و تکالیفی که بر موضوعات مترتب شده است را از نظر فقه ( واجب، حراح، مستحب، مکروه و مباح ) مدنظر نمود و رعایت کرد. لذا اگر در فضای مجازی منتسب به هر کدام از این احکام گردید آن حکم درباره آن بدون هیچ کم و کاستی اجرا شود. به عنوان مثال: اگر به کسی یا افرادی تهمت زده شود و یا غیبت کسی بکند و یا مرتکب انجام سایر گناهان کبیره بشود وظیفه سایر اعضای کاربران است که نهی از منکر کنند و واجب است در چنین شرایطی دفاع نمایند و حفظ آبروی فرد را بنمایند. و همچنین هر محتوایی گمراه کننده نیست بلکه بطلان آن، چنان آشکار و مشخص است که خود موجب تضعیف آن باطل می گردد. جلوگیری از انتشار پیام ها و مطالب گمراه کننده از دیدگاه فقهی و اخلاقی لازم است. در فضای مجازی رعایت جایگاه اخلاق الزامیست. نتایج بدست آمده در این مقاله اشاره به نقش آفرینی دو حوزه فقه و اخلاق دارد. اخلاق نه تنها در محیط فیزیکی بلکه در فضای مجازی هم با توجه به گستره و آثار مخرب آن به فضای واقعی بیشتر مورد توجه کاربران واقع شده است. و از ضمانت های اجرایی احکام فقهی فراگیری و بکار بستن آموزه های اخلاقی است.

آسیب شناسی فضای مجازی، فقه، اخلاق، احکام انتشار و دریافت مطالب در فضای مجازی