سیدمحمدمهدی صابر - دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان
سیدجلال موسوی نسب - مربی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور
محمدرضا کیخا - استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

در این مقاله، مفهوم نکاح فضولی از دیدگاه فقه امامیه و قانون مدنی ایران مورد بررسی قرار گرفته،اقوال موجود در مساله مطرح شده و مبانی هر یک به طور جداگانه مورد بحث واقع شده است.مهمترین سوال نوشتار حاضر، این است که آیا چنین نکاحی از اصل باطل و حتی فاقد صحت تاهلیهاست؛ یا از اصل باطل نیست؛ بلکه غیر نافذ است و با اجازه ولی یا هر کسی که این حق برای او بهرسمیت شناخته شده باشد، لازم میگردد به طور کلی در میان فقیهان امامیه، سه دیدگاه در اینخصوص مطرح شده است. گروهی قایل به صحت نکاح فضولی شده اند؛ گروهی قایل به عدم صحتآن و برخی نیز قایل به تفصیل در مساله شده اند. بنا بر نظر دسته سوم، چنین عقد ازدواجی در 9مورد قابلیت صحیح شدن دارد و خارج از این موارد، از اساس باطل است. همچنین اگر چه قانونمدنی ایران به صراحت، قول به صحت چنین عقدی را بیان نکرده، ولی به طور تلویحی نظر مشهورفقهای امامیه را پذیرفته است. به نظر می رسد قول به تفصیل، پیامدهایی را که ممکن است قول بهصحت به دنبال داشته باشد، در پی ندارد و از این جهت چه در مقام صدور حکم شرعی و چه در مقامقانونگذاری، هر چه از اطلاق دوری شود و به نظر تفصیلی نزدیکی حاصل شود، با احتیاط سازگارترو دارای پیامدهای اجتماعی کمتری است.

نکاح فضولی، اذن، اجازه، صحت تاهلیه، فقه امامیه، حقوق ایران