محمدمهدی مرتضویان - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
محمدرضا بی همتا - استادپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
عباسعلی زالی - استادپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علیرضا طالعی - استادپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

در راستای بررسی اثرمتقابل ژنوتیپ×محیط و تعیین الگوهای سازگاری عمومی و خصوصی عملکردهیبریدهای ذرت دانهای، از روش امی (تجزیه اثرات اصلی جمع پذیر و اثر متقابل ضرب پذیر) استفاده شد. در این تحقیق 12 هیبرید دیررس و متوسط رس ذرت در 24 محیط شامل دو سال و 12 مکان مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش در 2 سال زراعی 1381 و 1382 و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. براساس نتایج بدست آمده از تجزیه واریانسهای ساده و مرکب تفاوت های معنیداری بین کلیه ژنوتیپها مشاهده شد. براساس تجزیه امی مشخص شد که اثرات تیمار، مدل، ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بسیار معنیدار هستند و چهار مولفه اول در مجموع بیش از 80 %از مجموع مربعات اثر متقابل را بیان نمودند. بر مبنای بای پلات اجزاء ژنوتیپ، مکان و محیطی اولین مولفه اصلی اثر متقابل و میانگینهای عملکرد ژنوتیپها، محیطها و مکانها و همچنین نتایج تجزیه خوشهای ارزشهای ژنوتیپی و محیطی نتیجهگیری شد که 76 Sc با دارا بودن کمترین IPC1 پایدارترین واکنش را دارد. گروهبندی ژنوتیپها بر اساس آمارههای پایداری مدل AMMI4) SIP4 ،EV4 و AMGE4 (تایید کننده نتیجه فوق بود، تجزیه الگوی واکنش ژنوتیپی بر اساس دو مولفه اول معنیدار مدل، نیز 76 Sc را به عنوان پایدارترین رقم جهت گزینش و یا ورود به برنامههای اصلاحی متمایز کرد. لذا بر مبنای نتایج این پژوهش سینگل کراس های 725 و 726 به ترتیب با عملکردهای 93/11 و 84/11 تن در هکتار و واکنش پایدار در همه محیطها به عنوان ارقام مناسب پایدار برای توصیه به زارعین و یا ورود به برنامههای اصلاحی معرفی میشوند.

ذرت دانه ای، هیبریدهای دیررس و متوسط رس، پایداری عملکرد، تجزیه الگوی پراکنش ژنوتیپی