افشین توکلی - دانشجوی دکتری پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علی احمدی - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
هوشنگ علیزاده - استادیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

تنش خشکی یکی از عوامل اصلی کاهش تولید محصولات زراعی است و مطالعه صفات فیزیولوژیک مرتبط با تحمل تنش خشکی و صفات مرتبط با تعیین عملکرد در این شرایط میتواند به شناخت راهکارهای برای انتخاب ارقام متحمل و افزایش عملکرد گیاهان زراعی کمک کند. به همین منظور یک آزمایش گلخانهای و یک آزمایش مزرعهای بر روی دو رقم حساس و دو رقم متحمل به خشکی گندم انجام شد. اعمال تنش خشکی پس از گردهافشانی باعث کاهش محتوی آب نسبی، میزان فتوسنتز، دوام سطح برگ، محتوی کلروفیل، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه شد. به طوری که میانگین عملکرد دانه در شرایط مزرعه از 5152 به 3051 کیلوگرم در هکتار و در شرایط گلخانه از 85/0 به 51/0 گرم در بوته کاهش یافت. ارقام متحمل دارای محتوی آب نسبی بالاتر و افت کمتر عملکرد در شرایط تنش بودند. همچنین ارقام متحمل دارای میزان انتقال مجدد و کارایی بالاتر ساقهدر انتقال مجدد مواد بودند. که همین عامل باعث افت کمتر عملکرد آنها بود. از بین اجزاء عملکرد تنش خشکی پس از گرده افشانی فقط وزن هزار دانه را کاهش داد که علت آن را احتمالا محدودیت منبع در تامین مواد فتوسنتزی و کاهش قدرت مخزن در جذب و ذخیره مواد فتوسنتزی میتوان ذکر کرد. میزان محتوی آب نسبی با میزان فتوسنتز و میزان عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد که با توجه به بالاتر بودن آن در ارقام متحمل میتوان از آن به عنوان معیاری برای انتخاب ارقام متحمل استفاده کرد همچنین بالاتر بودن کارایی ساقه در انتقال مجدد مواد میتواند باعث ثبات بیشتر عملکرد و افت کمتر آن در شرایط تنش خشکی پس از گرده افشانی شود.

گندم، تنش خشکی، محتوی آب نسبی، انتقال مجدد، فیزیولوژی عملکرد