محمدرضا سبزعلیان - استادیاردانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
قدرت الله سعیدی - استاددانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان
آقافخر میرلوحی - استاددانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

علیرغم اینکه گونه وحشی گلرنگ oxyacantha.C مورد مطالعه وسیعی قرار نگرفته است، ولی به نظر میرسد منبع ژنتیکی مهمی برای انتقال ژن های مقاومت به تنش های زیستی و غیر زیستی به گلرنگ زراعی باشد. برای بهره مندی از این امکان، در این مطالعه تلاقی پذیری بین گلرنگ زراعی tinctorius.C (24=2x=2n (و گلرنگ وحشی oxyacantha.C) 24=2x=2n (با استفاده از بررسیهای مورفولوژی و سیتوژنیک گیاهان هیبرید F1 انجام شد. دو جمعیت از گونه وحشی oxyacantha.C با نام های LV و KHB) هر دو خاردار‐گل زرد‐بذر قهوه ای) به صورت متقابل با دو لاین گلرنگ زراعی با نامهایC4110 (بی خار‐گل زرد‐بذر سفید) و C111) بی خار‐گل قرمز‐بذر سفید)، تلاقی داده شدند و خصوصیات مورفولوژیک گیاهان هیبرید در هر تلاقی مورد بررسی قرار گرفت. غوزه های گیاهان هیبرید نیز پس از تثبیت در محلول کارنوی و رنگ آمیزی با هماتوکسیلین جهت مشاهده هر گونه ناهنجاری احتمالی کروموزومی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد که وقتی گونه اهلی گلرنگ به عنوان والد مادری در تلاقی مورد استفاده قرار گرفت، بذر هیبرید بیشتری تولید گردید. میانگین درصد تولیدبذر در شرایطی که والد مادری گونه اهلی بود برابر با 43 تا 67 درصد بود ولی در تلاقی های معکوس بین 0 تا 37 درصد تغییرات داشت. گیاهان هیبرید از حیث خصوصیات مورفولوژیک بیشتر شبیه به والد وحشی بودند، به طوری که برگهای پایین آنها شبیه والد وحشی کشیده همراه با بریدگی نامنظم و دندانه دار و بر گهای بالایی نیزهای بودند. در همه تلاقی های انجام شده بین گونه وحشی با گل زرد و ژنوتیپ گلرنگ اهلی C111 با گل قرمز،گل های گیاهان هیبرید زرد رنگ بود که نشاندهنده غالبیت رنگ گل زرد بر رنگ قرمز است. همچنین بذر F1 حاصل در همه تلاقیهای مستقیم، سفید و در تلاقیهای معکوس، قهوهای متمایل به سفید بود که نشان دهنده غالبیت آنی رنگ سفید بذر در گونه اهلی بر رنگ قهوه ای بذر در گونه وحشی است. بررسی سلول های میوزی گیاهان F1 نیز نشان داد که دو ژنوم گلرنگ اهلی و وحشی همولوژی داشته و بای والانت کامل مشاهده گردید. به طور کلی نتایج این مطالعه نشان داد که دو گونه اهلی و وحشی گلرنگ تلاقی پذیر بوده و انتقال صفات مطلوب زراعی از گونه وحشی به گونه اهلی امکان پذیر می باشد.

تلاقی پذیری، گلرنگ زراعی، گلرنگ وحشی