فاطمه دستاران ممقانی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
رضا توکل افشاری - دانشیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
فرزاد شریف زاده - استادیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

به منظور مطالعه خواب بذر و دوره پسرسی در ژنوتیپهای جو، تعداد 57 ژنوتیپ از مرکز بانک ژن دانشگاه واگنینگن هلند و دو رقم شاهد ایرانی گرگان و والفجر در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو تکرار در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج کشت گردید. در مرحله رشدی زادکس 92 خوشهها جمعآوری شدند. آزمون خواب بذر در شرایط حرارتی c° 20 سانتیگراد و در 3 تکرار انجام گردید و درصد جوانه زنی و خواب بذر اندازهگیری شد. از بین 57 ژنوتیپ، 36 ژنوتیپ، به همراه دو رقم شاهد درصد جوانه زنی پایینی داشتند که نشان دهنده سطح خواب بالا بود. دوره پس رسی به مدت پنج هفته در میان این ژنوتیپها در 3 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. سپس الگوی جذب آب قبل از طی دوره پسرسی و بعد از آن بررسی شد. همچنین تاثیر عصاره بدست آمده از پوسته و جنین بذرهای خواب بر درصد جوانهزنی، طول کلیوپتیل و طول ریشهچه بذرهای بدون خواب ارزیابی شد. در نهایت تغییرات پوسته بذر پس از طی دوره پسرسی با میکروسکوپ الکترونی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که تنوع ژنتیکی مطلوبی برای درصد خواب بذر وطول دوره پس رسی وجود دارد که گزینش برای این صفات را در میان ژنوتیپهای موجود امکان پذیر می سازد. در آزمون دوره پسرسی، پس از طی دوره، درصد جوانه زنی و درصد جذب آب افزایش داشت. در آزمون عصاره بذر درصد جوانهزنی، طول کلیوپتیل و طول ریشهچه بذرهای بدون خواب هنگامی که در محیط حاوی عصاره بذرهای خواب قرار گرفتند کاهش معنیداری داشت. بیشترین بازدارندگی هنگامی مشاهده شد که بذرهای بدون خواب در پوسته بذرهای خواب قرار گرفتند و این نشان دهنده وجود بازدارنده های جوانه زنی بیشتر در پوسته بذرهای جو میباشد. نتایج حاصل از میکروسکوپ الکترونی نیز نشان داد که پس از طی دوره پسرسی، تغییراتی در پوسته بذر ایجاد میشود. در طی این دوره، علاوه بر اینکه رشتههای مارپیچ روی پوسته بذر حذف شدند، شکافهایی روی پوسته بذر ایجاد شد.

پوسته بذر، جوانهزنی بذر، خواب بذر، دوره پسرسی، میکروسکوپ الکترونی