محسن محمدطاهری - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علی احمدی - دانشیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
کاظم پوستینی - استادپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

تعیین سطح محدودیت منبع و. یا مخزن در طول دوره پرشدن دانه در محصولات زراعی از استراتژی های اصلاحی مهم است . با این حال اطلاعات درباره وجود و شدت محدودیت منبع در ارقام تجاری گندم در شرایط ایران وجود ندارد. هدف از این پژوهش ، بررسی حساسیت نسبی ارقام گندم قدیم و جدید، اصلاح شده برای سه اقلیم اصلی کشور در واکنش به کاهش قدرت منبع از طریق حذف برگ بود. آزمایش به صورت گلدانی در محوطه گلخانه گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج ، در سال زراعی 86‐1385، انجام شد. تیمارها ترکیبی فاکتوریل از 7 رقم گندم نان (ارقام جدید و قدیم گندم از مناطق سرد، معتدل و گرم ایران ) و 7 شدت حذف برگ (در دو مرحله : ساقه رفتن و 20 روز پس از گلدهی ) بود، که بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. به طور کلی ، اثر حذف برگ بر حفظ رطوبت خاک از نظر آماری بسیار معنی دار بود و تیمارهای کاهش سطح برگ محتوی آب خاک را بهبود بخشیدند. با کاهش قدرت منبع از طریق حذف برگ سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق ، هدایت روزنه ای و پایداری کلروفیل برگ پرچم نسبت به شاهد افزایش یافت . روند تغییرات غلظت CO2 درون روزنه ای عکس فتوسنتز بود و با افزایش شدت حذف برگ کاهش یافت که نشان دهنده اثر کنترلی مخزن بر هر دو دسته صفات روزنه ای و مزوفیلی موثر بر فتوسنتز بود. واکنش عملکرد و مولفه های آن در ارقام مختلف ، نسبت به تیمار حذف برگ یکسان بود و باقی گذاشتن دو یا سه برگ از مرحله ساقه رفتن به بعد بر روی گیاه ، اثر معنی داری روی عملکرد دانه نداشت . اما اعمال تیمارهای شدیدتر کاهش معنی دار عملکرد را در مقایسه با شاهد (بدون حذف برگ ) در پی داشت . اثر حذف برگ بر روی تعداد دانه معنی دار بود، در حالیکه روی وزن هزار دانه اثر معنی داری نداشت .

حذف برگ ، روابط منبع ‐ مخزن ، درصد رطوبت خاک ، تبادلات گازی برگ پرچم ، عملکرد و مولفه های آن ، گندم نان .