اعظم زمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
سیداحمد سادات نوری - دانشیارپردیس ابوریحان دانشگاه تهران
رضا توکل افشاری - دانشیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
حمید ایران نژاد - دانشیارپردیس ابوریحان دانشگاه تهران

این آزمایش به منظور شناخت مکانیسم های پیری بذرهای گلرنگ انجام شد که در آن از تیمارهای پیری طبیعی (انبارداری معمولی به مدت 6 سال)، پیری مصنوعی (نگهداری در دمای 41 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100 درصد به مدت 4، 8 و 12 روز) و بدون پیری استفاده شد. نتایج آزمایش نشان داد که درصد جوانه زنی ، بنیه گیاهچه و فعالیت سه آنزیم آنتی اکسیدانت کاتالاز، پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز بر اثر تیمار پیری مصنوعی و طبیعی کاهش یافت و محتوی مالون دی آلدهاید (MDA) بذر و جنین ، میزان نشت الکترولیت ها از بذر و جنین همچنین میانگین زمان جوانه زنی بر اثر تیمار پیری مصنوعی و طبیعی افزایش یافت . همچنین بر اثر تیمار پیری مصنوعی و طبیعی میانگین زمان جوانه زنی افزایش یافت که این افزایش در تیمار پیری طبیعی از کلیه تیمارها بیشتر بود. در تیمار پیری مصنوعی با افزایش مدت زمان پیری اثرات تیمار شدیدتر بود به طوری که درصد جوانه زنی در تیمار بدون پیری ، 4، 8 و 12 روز پیری به ترتیب 94، 64، 56 و 41 درصد بود. آنزیم آسکوربات پراکسیداز نسبت به دو آنزیم دیگر حساسیت بیشتری نسبت به تیمارهای مختلف پیری نشان داد و درصد کاهش فعالیت آن در شرایط پیری از دو آنزیم دیگر بیشتر بود. میزان فعالیت هر سه آنزیم آنتی اکسیدانت با محتوی MDA بذر و جنین همبستگی منفی و معنی داری نشان داد و بیانگر این است که با کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت در تیمارهای پیری میزان گونه های فعال اکسیژن افزایش یافته که موجب افزایش پراکسیداسیون چربی ها شده است که احتمالا بر اثر پراکسیداسیون چربی ها و تخریب غشاءهای سلول، درصد جوانه زنی و بنیه بذر کاهش یافته است . تخریب غشاءهای سلول موجب افزایش نشت الکترولیت ها از بذر و جنین شده که همبستگی قوی و منفی بین نشت الکترولیت ها و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت نشانگر این مسیله است . به طور کلی کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت می تواند یکی از مکانیسم های فیزیولوژیکی دخیل در زوال بذر تحت شرایط پیری طبیعی و مصنوعی باشد.

پراکسیداسیون چربی ، آنزیم های آنتی اکسیدانت ، پیری بذر، گلرنگ