حمید محمدی - دانشجوی سابق دکتری پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
علی احمدی - دانشیارپردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
فواد مرادی - استادیار پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی کرج
علیرضا عباسی - استادیار پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

خشکی یکی از تنش های غیرزنده بسیار مهم است که رشد گیاه را تحت تاثیر قرارمی دهد و از این طریق عملکرد گیاه زراعی را محدود می کند. هدف از این مطالعه ، شناسایی صفات زراعی مرتبط با تغییرات در عملکرد دانه گندم تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی بود. جهت رسیدن به این هدف ، عملکرد و اجزاء عملکرد 81 ژنوتیپ گندم ایرانی در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و در دو شرایط فاریاب و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج ) در طی سال های زراعی 87-1386 و 88-1387 آزمایش شد. تنش خشکی از مرحله ظهور سنبله شروع و تا رسیدگی فیزیولوژیکی ادامه یافت . صفات عملکرد دانه ، عملکرد بیولوژیک ، شاخص برداشت ، وزن دانه در سنبله ، تعداد دانه در سنبله ، وزن هزاردانه و ارتفاع گیاه ارزیابی شد. پنج روش آماری شامل همبستگی ساده ، رگرسیون خطی چند گانه ، رگرسیون گام به گام ، تحلیل عاملی و تجزیه به مولفه های اصلی جهت مطالعه روابط بین عملکرد دانه گندم و اجزاء آن تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی مورد استفاده قرار گرفت . نتایج نشان داد که از میان صفات مورد مطالعه ، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت موثرترین متغیرها روی عملکرد دانه بودند، که از مهمترین صفات زراعی برای انتخاب ارقام با عملکرد بالا تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی محسوب می شوند. تاثیر این صفات در دو شرایط فاریاب و تنش خشکی شبیه به هم نیست ، نقش عملکرد بیولوژیک در شرایط تنش خشکی کمتر محسوس بود. به هر حال در شرایط تنش ، افزایش عملکرد دانه را می توان به توزیع مواد فتوسنتزی بیشتر به دانه (اندام های زایشی ) یعنی شاخص برداشت بالا نسبت داد.

خشکی ، گندم ، رگرسیون خطی چندگانه ، رگرسیون گام به گام ، تحلیل عاملی و تجزیه به مولفه های اصلی