معصومه شفیعی خورشیدی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
محمدرضا بی همتا - استاددانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
فرنگیس خیالپرست - استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران
محمدرضا نقوی - استاددانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

تنش خشکی به خصوص خشکی انتهای فصل، از مهمترین عوامل کاهش عملکرد محصولات زراعی از جمله لوبیای معمولی است. به منظور شناسایی ارقام متحمل به خشکی، با 50 ژنوتیپ لوبیای معمولی شامل سه رقم شاهد (دهقان، ناز و بهمن)، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی تحت دو شرایط تنش و بدون تنش در سال زراعی 89-1388 در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران - کرج اجرا شد. برای شناسایی ژنوتیپهای متحمل به خشکی، از شاخصهای HARM, GMP, MP و STI به علت داشتن همبستگی مثبت و معنیدار با عملکرد در هر دو شرایط تنش و بدون تنش استفاده شد. با توجه به نتایج تجزیه به مولفههای اصلی، دو مولفه اول در مجموع 49/97 %تغییرات را توجیه کردند، که ضرایب شاخصها مولفه اول را به عنوان مولفه مقاومت و پایداری عملکرد، و مولفه دوم را به عنوان مولفه حساسیت به تنش خشکی معرفی کردند. پس از رسم نمودار بایپلات ژنوتیپهای 1 ،16 ،18 و 49 به عنوان ژنوتیپهای متحمل و دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش، معرفی شدند. تجزیهخوشهای بر اساس شاخصهای معرفی شده و عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش، باعث قرارگیری ژنوتیپها در 4 کلاستر شد که ژنوتیپهای مقاوم به خشکی و با عملکرد بالا در کلاستر اول و ژنوتیپهای حساس به خشکی با حداکثر فاصله در کلاستر چهارم قرار گرفتند. با توجه به حداکثر فاصله ژنتیکی موجود بین این کلاسترها، بهترین نتیجه برنامههای اصلاحی در خصوص تولید ارقام هیبرید مقاوم به خشکی و دارای حداکثر عملکرد، از تلاقی این کلاسترها به دست خواهد آمد.

لوبیای معمولی، شاخصهای مقاومت به خشکی، تجزیه خوشهای، تجزیه به مولفههای اصلی