الهام مهرآذر - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات
علی ایزدی دربندی - استادیار گروه علوم زراعی و اصلاح نباتات پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
محسن محمدی - استادیار موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج

سختی دانه یکی از مهمترین ویژگیهای کیفی گندم نان است که نقش اساسی در قدرت جذب آب توسط آرد و اندازه ذرات آن دارد. سختی دانه گندم تحت کنترل مکان ژنی (Ha ( روی کروموزوم 5D میباشد. در این تحقیق با آزمون مکانیکی بوسیله دستگاه کشش و فشار (CT (و آزمون مکانیکی نوری (NIR (بوسیله دستگاه اینفراماتیک سختی ارقام با منشاهای متفاوت مورد بررسی قرار گرفت و تنوع آللی ژنهای پیوروایندولین، آللهای -Pina اختصاصی آغازگرهای با Pinb-D1a و Pinb-D1d ،Pinb-D1c ،Pinb-D1b ،Pina-D1a ،D1b STS و SNPs با روش دمای سوییچ در ارقام بررسی شدند. نتایج نشان داد که بیش از نیمی از ارقام مورد مطالعه دارای جهش در ژنهای کنترل کننده پیوروایندولینها بودند. سایر ارقام دارای آلل طبیعی (D1a-Pinb/D1a-Pina (بوده و فنوتیپ دانه نرم را نشان میدهند. بیشترین فراوانی آللی سختی مربوط به D1b-Pina و D1b-Pinb و به تعداد کمتری D1d-Pinb بوده و آلل D1c-Pinb در هیچ رقمی دیده نشد. با توجه به نتایج، ارقام سخت حاصل از تحقیق بیشتر مربوط به دو اقلیم گرم و مرطوب و یا گرم و خشک میباشند. ضریب همبستگی بین نتایج سختی حاصل از دو آزمون کشش و فشار (CT (با آزمون (NIR ،(نتایج مولکولی با آزمون (NIR (و نتایج مولکولی با آزمون کشش و فشار بترتیب برابر 74/0 ،87/0 و 79/0 بود که در سطح (0001.0<α (معنیدار شدند. مطالعات ما در زمینه اساس ژنتیکی و مکانیکی سختی دانه میتواند اطلاعات مفیدی را در زمینه اصلاح این صفت در برنامههای بهنژادی گندم ایران در اختیار بهنژادگران قرار دهد.

آزمون کشش و فشار (CT ،(آزمون مکانیکی نوری (NIR ،(تکنیک واکنش با دمای سوییچ، گندم نان