مصطفی عباسی - کارشناس ارشد حقوق جزایی و جرم شناسی و عضو انجمن اروپایی عدالت ترمیمی و میانجی گری کیفری

ظهور مفهوم عدالت ترمیمی (Rostorative justice) حاصل تحول در نگرش ها و دیدگاه های عمومی حقوق دانان کیفری، جرم شناسان و مجریان نظام کیفری نسبت به عدالت کیفری مبتنی بر (جزا و سرکوب) (Retributive justice) و عدالت کیفری مبتنی بر (اصلاح و تربیت) (Rehabilitative justice) است که در پیوند با مفاهیم انسانی و فرهنگی و ارزش های جامعه مدنی، عدالت کیفری خلاق و پویایی را معرفی می کند. این پدیده نوظهور، صرف نظر از پیش بینی های تاریخی و فرهنگی و قبل از نظریه پردازی، استعداد در خلال برنامه های مختلف خانواده عدالت ترمیمی، نظیر میانجیگری کیفری، محافل تعیین حدود و مجازات، گفتگوهای گروه های خانوادگی و .... تجربه شده و سپس اصول اساسی و اهداف و کارکردهای آن تیوریزه شده است. عدالت ترمیمی تعریف نوینی را از مفاهیم سنتی و کلاسیک حقوق جزا و کارکرد نهادهای حقوقی دیگری ارایه داد و در عمل نیز اثرات قابل ملاحظه ای به سرنوشت اصحاب دعوی کیفری، جامعه مدنی و نهادهای نظام عدالت کیفری برجا می گذارد. عدالت ترمیمی ابتدا جرم را تعرض به اسناد و مناسبات انسانی تلقی نمود و در مرحله بعد، آن را نقض قانون جزا می داند و با در نظر گرفتن منافع اساسی بزهکار و نهادهای جامعه مدنی، بزه دیده و نیازهای اساسی و او را در تمام مراحل دادرسی کیفری، در محور توجهات قرار می دهد و کارکردها، اهداف و سازوکارهای جدیدی را در رابطه با اعمال دادرسی کیفری و نظام عدالت کیفری معرفی می کند. در سال های اخیر تلاش های جامعه بین المللی در راستای ایجاد استانداردهای واحد در مورد برنامه های عدالت ترمیمی و برنامه های میانجیگری بسیار قابل توجه بوده است، از آن جمله، توصیه نامه شورای اروپا در رابطه با میانجیگری، قطعنامه شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد مصوبه ژوییه 2٬002 را می توان نام برد.

نظام عدالت کیفری، بزه دیده، بزهکار، جامعه، ترمیم، توافق، مشارکت، عدالت ترمیمی