فرزاد فیضی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل. ایران
حبیب شهبازی شیران - استادیار گروه آموزشی باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل. ایران
زهرا میراضی - دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته باستان شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل. ایران

معماری اسلامی ایران با وجود مطالعات زیاد با کاستی ها و کمبودهای فراوانی رو به است که بخشی از اینکاستی ها به دلیل عدم توجه کافی پژوهشگران به گنجینه های فرهنگی و هنری سرزمین های مختلف ایرانزمین مانند آذربایجان است. هنر معماری در دوران حاکمیت سلاجقه به شکوفایی و بالندگی رسید و آثارمعماری زیادی در این دوره بوجود آمد. مهمترین آثاری که از این دوره در آذربایجان باقی مانده است بهغیر از مسجد جمعه ی اردبیل و قسمتهایی از مسجد جامع تبریز، مقابر باقی مانده در مراغه و نخجوانهستند. اما اوج شکوفایی و بالندگی معماری آذربایجان در دوران اسلامی مربوط به دوران بعد از حملاتمغول است که امروزه آثار باقی مانده از آن دوران نمایانگر شکوه و عظمتشان در گذشته هستند. بعد ازتسط مغولان بر آذربایجان هنر معماری نیز همگام با عرصه های سیاسی و اجتماعی و هنری دچار تغییرات وتحولاتی گشت ولی عده ای از ویژگی های معماری بدون تاثیر از شرایط جدید و با تاثیر از ویژگیهایمعماری دوران قبلی به تکامل رسیدند. در این مقاله سعی شده است تا سیر تحول عناصر معماری اسلامیآذربایجان از دوره سلجوقی تا دوران ایلخانی و تیموری مورد مطالعه، بررسی و تحلیل قرار گیرد وتشابهات و تفاوتهای معماری این دوران مشخص شود. روش پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای ومیدانی و بهره گیری از منابع مکتوب است. در پایان این پژوهش مشخص شد که پارهای از ویژگی های معماری آذربایجان در دوره ی ایلخانی تیموری از دوره ی سلجوقی به صورت تدریجی سیر تحولی خودرا طی کرده و در این دوره تکمیل شده است و بخش هایی از ویژگی های این دوران نیز مختص خود دورهاست و تفاوت های زیادی میان دو دوره ی مورد مطالعه دیده می شود.

معماری اسلامی، آذربایجان، دوره ی سلجوقی، دوران ایلخانی و تیموری، سیر تحول