هلن پورمظاهری - کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
غلامرضا صالحی جوزانی - استاد پژوهش پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی (ABRII)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

میکروارگانیسم های نوترکیب یا مهندسی شده دارای پتانسیل ارایه خدمات بسیار ارزنده ای به بخش کشاورزی می باشند که از آن جمله می توان به امکان ایجاد کودهای زیستی و عوامل کنترل زیستی آفات و بیماری ها با کارایی بالاتر، تولید نهاده های دام و طیور (منابع آنزیم و پروبیوتیک ها) با کیفیت بیشتر، تولید غذاهای فراویژه و غنی شده و همچنین پاک سازی محیط های آلوده کشاورزی اشاره نمود. با توجه به پتانسیل بسیار بالا و مزایای قطعی این نوع موجودات برای بخش کشاورزی، رفع برخی ابهامات در خصوص آنها می تواند راه گسترش استفاده از آنها را باز کند. در روش های ارزیابی این نوع میکروارگانیسم ها، میزان زنده مانی و پایداری آنها در محیط زیست، فراوانی جریان ژنی و انتقال افقی ژن از آنها به سایر میکروارگانیسم های موجود در زیست بوم و محیط کشاورزی، تاثیرات احتمالی بر روی موجودات غیر هدف (مخصوصا میکروارگانیسم های مفید موجود در ریزوسفر)، و ایمنی غذایی آنها ارزیابی می شوند. علیرغم مطالعات بسیار زیاد انجام شده در زمینه گیاهان تراریخته، متاسفانه میزان دانش موجود در زمینه فواید و اثرات میکروارگانیسم های نوترکیب مخصوصا در محیط های کشاورزی بسیار کم است که این موضوع یکی از دلایل اصلی محدود بودن تجاری شدن آنها است. این مقاله مروری کلی بر مزایا و بررسی اثرات احتمالی زیست محیطی میکروارگانیسم های نوترکیب کشاورزی با تاکید بر عوامل محرک رشد یا کودهای زیستی (PGPRs) و عوامل میکروبی کنترل بیولوژیک آفات و بیماری های گیاهی دارد. آنچه مسلم است بررسی مزایا و اثرات زیست محیطی میکروارگانیسم های نوترکیب کشاورزی باید در مقایسه با اثرات مخرب سموم و کودهای شیمیایی بر محیط زیست و سلامت انسان که بطور وسیع در بخش کشاورزی استفاده می شوند و همچنین اثرات میکروارگانیسم های تیپ وحشی در محیط زیست صورت پذیرد.

تنوع زیستی، کودهای زیستی، سموم زیستی، میکروارگانیسم های نوترکیب