محمد شریفی پیچون - استادیار، گروه جغرافیا، دانشگاه یزد
زینب میری - دانشجوی کارشناسی ارشد ژیومورفولوژی، گروه جغرافیا، دانشگاه یزد

پدیده گردوغبار یکی از بحران های محیط زیستی حال حاضر مناطق خشک و نیمه خشک در سطح دنیا قلمداد می شود که هر سال زیان های جانی و مالی فراوانی به ساکنین این مناطق وارد می کند. از این نظر، منطقه ایران مرکزی یکی از مناطق پرخطر ایران و جهان به شمار می رود، که به دلیل حجم زیاد مواد رسوبی ریزدانه و وجود بادهای نسبتا شدید و دایم منطقه ای، از زمان های قدیم به عنوان خطری جدی برای ساکنین آن معرفی شده است. این پژوهش به دنبال بررسی نقش بادهای محلی در انتقال و جابجایی رسوبات و ایجاد طوفان های گردوغبار است. بر این اساس، محدوده ریگ زرین در شمال غربی شهر یزد در داخل کویر زرین مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور از آمار داده های باد و نقشه های توپوگرافی و رقومی ارتفاعی بهره گیری شد. یافته ها نشان داد که ریگ زرین از سه جهت شمال، جنوب و شرق توسط ارتفاعات نسبتا بلندی محصور شده است. نقشه های متوسط هم دمای سالانه و هم دمای فصل گرم نشان داد که اختلاف دمایی بیش از 15 درجه بین ریگ و ارتفاعات در بیشتر ایام سال وجود دارد که سبب ایجاد اختلاف فشار و بالتبع شکل گیری بادهای همگرا به سمت بخش مرکزی ریگ شده است. بادهای همگرا سبب ایجاد هرم های مرتفع ماسه ای در نقطه تلاقی با ارتفاع بیش از 200 متر شده اند. براساس نتایج به دست آمده، بادهای محلی حاصل از اختلاف فشار در ایران مرکزی اگر در امتداد بادهای غالب یا فصلی قرار گیرند نقش بسیار جدی در ایجاد طوفان های گردوغبار و جابجایی رسوبات خواهند داشت

باد محلی؛ ریگ زرین؛ فرسایش بادی؛ گردوغبار