کوهزاد رییس پور - استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان

یکی از مهم ترین بحران های محیط زیستی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، پدیده مخرب بیابان زایی و فرسایش بادی است؛ و وقوع طوفان های گردوغبار و حرکت ریزگردها از پیامدهای آن محسوب می شوند. طی سال های اخیر طوفان های گردوغبار در استان خوزستان و به ویژه در شهر اهواز، اثرات زیان بار زیادی را به همراه داشته و دامنه اثرات آن تا استان های هم جوار نیز کشیده شده است. وسعت خسارات این پدیده تنها به تهدید اراضی کشاورزی و مناطق صنعتی محدود نمی-شود، بلکه با مختل نمودن زندگی عادی شهروندان، آشکارا تبدیل به یک تهدید جدی محیط-زیستی شده و واکنش افکار عمومی را به دنبال داشته است. تداوم دوره خشکسالی بر میزان غلظت ریزگرد اثر مستقیم دارد؛ به طوری که از سال 1386 تاکنون شهرستان اهواز روزهایی با غلظت گردوغبار بیش از 10000 میکروگرم بر مترمکعب را تجربه نموده است. داده های سری زمانی سنجش از دور به همراه داده های ایستگاهی (سنجش از نزدیک) می تواند به شناسایی کانون های منشا و مسیرهای حرکت آن کمک نمایند. با توجه به اینکه طی سال های اخیر در شهر اهواز، به-ویژه در فصل زمستان، میزان وقوع پدیده گردوغبار از افزایش قابل توجهی برخوردار است، تشخیص مناطق منشا و شناخت میزان گردوغبار، مسیله بسیار مهم در طراحی سیستم های هشداردهنده و مدیریت و کاهش خطر ابتلا به این پدیده تلقی می گردد. بنابراین به منظور نظارت، پیش بینی و شناسایی کانون های منشا با استفاده از روش های علمی و دقیق تر، در این پژوهش تلاش گردیده تا با استفاده از روش های کیفی و کمی و با کمک تصاویر سنجنده ETM+ ماهواره LANDSAT، ابتدا به آشکارسازی تپه های ماسه ای واقع در جنوب شهر اهواز، به عنوان یکی از مهمترین کانون های داخلی منشا گردوغبار پرداخته شود. سپس با استفاده از گلباد و گلطوفان، نقش بادهای جنوبی (جنوب و جنوب شرقی) در انتقال گردوغبار از کانون های محلی مذکور، به-عنوان یکی از مهمترین عوامل شکل گیری مدل های زمستانی گردوغبار (ماه های دی تا اسفند) آشکار گردید.

بادهای جنوبی؛ تپه های ماسه ای؛ شهر اهواز؛ گردوغبار؛ گلباد