مجتبی دولت کردستانی - دانشجوی دکتری بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان
سمانه حبیبی - دانشجوی دکتری بیابان زدایی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

در کشور ایران، با توجه به صرف هزینه های زیاد در مقابله با بیابان زایی تاکنون موفقیت های چندانی حاصل نشده است که یکی از دلایل آن، عدم ارزیابی و یا ارزیابی نامناسب طرح های انجام شده در قبل و بعد از اجرای طرح ها است. از جمله این طرح ها، طرح کنترل کانون های بحرانی فرسایش بادی است. بخشی از این کانون ها در 25 کیلومتری شرق شهرستان جیرفت در استان کرمان واقع شده اند. اهمیت و ارزیابی میزان تاثیر هر یک از اقدامات مدیریتی، بیومکانیکی و بیولوژیکی در تثبیت ماسه های روان و کنترل فرسایش بادی در این کانون بحرانی مشخص نموده است که روش های اعمال شده با هم نتایج مثبت و موثری را داشته اند. از آنجا که پایداری روش-های اعمال شده در گرو رعایت اصول مبتنی بر توسعه پایدار بوده، ارزیابی اقدامات صورت گرفته امری بسیار مهم است. در نهایت آنچه در کانون های بحرانی شهرستان جیرفت صورت گرفته است حضور مشترک و هماهنگ کلیه عوامل، با تکیه بر اصول علمی، تجربی و دانش بومی است که باعث گردیده این طرح به طرح شاخص تبدیل شود. از ویژگی های مهم این طرح استفاده از بادشکن غیرزنده به جای مالچ نفتی و برخورداری از تنوع گونه ای و گونه های سازگار بیابانی است. نتایج نشان داد که از بین روش های ارزیابی، بهترین روش در مورد ارزیابی اقدامات انجام شده در کانون های بحرانی فرسایش بادی، روش های کیفی همراه با روش های کمی به دلیل رقومی بودن اکثر شاخص ها و یا قابلیت تبدیل شدن به شاخص های کمی در این منطقه بوده است. ارزیابی های انجام شده نشان داد، فعالیت های انجام شده باعث تغییر میزان پوشش گیاهی و ارتقای آن از 37 درصد به 74 درصد شده است که این موضوع از نشانه های موفقیت پارامترهای اجرایی است.

ارزیابی؛ اقدامات؛ بیابان زایی؛ کانون های بحرانی فرسایش بادی