نگار قاسمی - کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، ایران.
حسن سجاد زاده - استادیار معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، ایران.

شهر مجموعه ای فرهنگی - کالبدی است که بر اساس نیازها، فعالیت ها و رفتارهای ساکنان شکل گرفته است. انسان ها بسته به نیازهای فردی خود فعالیت کرده و الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه می کنند. همان طور فضاها از یک سو آیینه ی تمام نمای فعالیت ها و الگوهای رفتاری یک جامعه می باشند، از سوی دیگر فضاها بر فعالیت و رفتارهای ساکنان تاثیر شدیدی می گذارند (پاکزاد، 1385، 142). موارد متعددى هویت یک شهر را شکل مى دهد : فضاى مصنوع شهرى ساختمان ها و راه ها، سبک زندگى ساکنان، محیط درونی و بیرونی زندگی شان، تاریخ شهر و ارتباط همه ی این عناصر با یکدیگر. ناهمخوانی این عوامل با یکدیگر و شکل نگرفتن فرهنگ مشترک و یا خرده فرهنگ های منسجم و عدم ارتباط با محیط شهری منجر به بحران هویت می گردد. پیامد بحران هویت احساس بى ریشه گى در فرد است در حالیکه اگر شخص نسبت به محیط زندگی خود حس تعلق داشته باشد و خود را جزی از آن محیط بداند، نسبت به آن محیط حس مسیولیت می نماید و برای حفظ آن تلاش می کند. از طرفی هویت شهرى با مفهوم حس مکان، رابطه ى تنگاتنگى دارد، به طورى که هر دو را مى توان یکى پنداشت. انسان نیاز دارد هرچه بیشتر فضای زندگی خود را مخاطب قراردهد، آن را از خود بداند و مهر و نشان خویش را بر آن بزند. به نظر می رسد توجه به هویت کالبدی و فضایی در طراحی مجتمع های اقامتی و تفریحی موجب حس مکان در بین فضاها می شود. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و گرد آوری اطلاعات بشکل میدانی و اسنادی است. نتیجه ی تحقیق نشانگر اهمیت حس تعلق مکان در معماری و شهرسازی است که یکی از اصلی ترین معیارها برای ارزیابی کیفیت محیط محسوب می شود.

حس تعلق مکان ، هویت ، معماری ، عناصر کالبدی