ابوذر گلشنی - باشگاه پژوهشگران جوان، دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان، زاهدان، ایران

صاحب نظران علوم سیاسی معمولا بین سیاست خارجی، روابط بین المللی و سیاست بین الملل تمایز قایل هستند. از نظر علوم سیاسی مفهوم جامعه بین الملل به گروهی از دولتها اشاره می کند که در منافع و ارزشهای خاصی سهیم هستند و در حفظ نهادهای بین المللی مشارکت می نمایند. نهادهایی که گفته می شود در ایجاد و حفظ نظم دارای نقش هستند، عبارتند از: حقوق بین الملل، دیپلماسی، سازمانهای بین المللی و موازنه قدرت. براساس این رویکرد، تلاشهایی که برای تقسیم دوگانه سیاست داخلی (جایی که در آن سلسله مراتب و نظم حاکم است) و سیاست بین الملل (در شرایط وجود سیاست قدرت و حالت آشوب زدگی) صورت می گیرد، محکوم به شکست است. در این مقاله ما به بررسی عوامل شکل گیری سیاست بین الملل می پردازیم تلاشهای نظری بسیاری برای توضیح منظم و قانون مند سیاست بین الملل صورت گرفته است؛ اما هیچ نظریه عمومی واحدی در زمینه سیاست بین الملل وجود ندارد که مورد پذیرش همه اندیشمندان و سیاست گذاران باشد. هر کسی به فراخور چارچوب نظری، جهانبینی، ارزشها، گفتمان و تلقی و تصور متفاوتی که از واقعیت جامعه و سیاست بینالملل دارد، به این موضوع می نگرد. هر یک از این نظریهها بر اساس اصول و مفروضههای خاص خود که نشات گرفته از هستی شناسی، معرفتشناسی و روششناسی متفاوتی است، تصویر متمایزی از همکاری ترسیم می کند. آن طور که بسیاری اذعان دارند امکانات مکتب لیبرالیسم و زیرشاخه های آن برای همکاری بین المللی بیشتر است. این موضوع به دلیل نگاه خوش بینانه ای است که طرفداران این مکتب دارند. با این وجود نمی توان نگاه لیبرالیسم را دربردارنده همه واقعیات سیاست بین المللی دانست. هیچ رهیافت واحدی نمی تواند کاملا0 پیچیدگی جهان سیاست معاصر را تبیین کند و راه حل هایی قطعی برای مسایل آن ارایه دهد. سیاست بین الملل آن قدر پیچیده است که نمی توان با اکتفا به یک نظریه و یک مکتب فکری آن را فهمید و برای حل مسایل و چاره اندیشی ها به آن بسنده کرد. دنیای پیچیده نیازمند تفکر پیچیده و جامع نگری است و این به معنای ضرورت بهره گیری از همه نظریه ها برای فهم سیاست بین الملل و موضوع همکاری بین المللی است. بنابراین، بهتر است که ما به جای اتخاذ یک رهیافت واحد برای تفسیر سیاست جهانی، آرایش متفاوتی به ایده های رقیب در تفسیر سیاست جهانی بدهیم. رقابت میان نظریه ها، به آشکار شدن نقاط قوت و ضعف آن ها کمک می کند و محرکی برای اصلاح و تکامل آن ها خواهد شد؛ اما باید در انتخاب و ترکیب نظریه ها خلاقیت داشته باشیم و از طرد یکی و انتخاب دیگری اجتناب کنیم. هدف وسعی ما باید این باشد که تنوع تحقیقاتی معاصر را تشویق کنیم و تنوع را مزیت بدانیم نه عیب و نقص.

سیاست، بین الملل، عوامل، روابط