محمد اکبرپور - استادیار گروه جغرافیای دانشگاه رازی
زهرا کردی - دانشجوی دکتری جغرافیاوبرنامه ریزی روستایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

یکی از مسایل و معضلات در حال گسترش شهرها، پدیده حاشیه نشینی است. پرداختن به مساله حاشیه نشینی، نه تنها ضرورتی برآمده از ارزش های اعتقادی و انسانی است، بلکه سازگار با منافع اجتماعی و نیز پایداری مجتمع های زیستی و توسعه ملی می باشد.این پدیده که در پی مسایل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی از قبیل جریان سریع شهرنشینی و مهاجرت روستاییان و ساکنان شهرهای کوچک به کلانشهر ها بوجود می آید، باعث شکل گیری بسیاری از مشکلات فرهنگی و امنیتی می گردد، به گونه ای که در حال حاضر یکی از مسایل بغرنج کلان شهرها محسوب می گردد. حاشیه نشینی در واقع در پی حرکت جوامع از سنتی به مدرن و تعارض های مربوط به این فرایند همچنان به تشکیل و بقای خود ادامه داده و منجر به بروز اشکال ترکیبی بیسامان، متفاوت و ناهماهنگ با بافت سنتی نسبتا یکدست شهری می شود. این پدیده در معنای امروزیش ، با پدید آمدن سرمایه داری صنعتی و رواج شهرنشینی و افزایش مهاجرتها روستا به شهر ، نخست در دل جهان سرمایه داری و سپس در جهان توسعه نیافته رشد و گسترش یافت. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی علمی مفهوم و ابعاد چندگانه این پدیده، آشنایی با تبیین های تیوریک آن و تاملی بر مطالعات تجربی انجام شده پیرامون آن درصدد است تصویر نسبتا جامعی از این مساله اجتماعی ارایه نماید تا بر چگونگی ایجاد این مسیله با توجه به مهاجرت گسترده روستاییان در شکل گیری این مناطق در کلان شهرها، تلنگر اساسی بر نظر مدیران ، برنامه ریزان و سیاست گذاران در برنامه ریزی های مناطق روستایی داشته باشد.

حاشیه نشینی، مهاجرت روستایی، فقر، ایران