عبدالرضا کواری - کارمند بانک کشاورزی استان فارس
حسین راحلی - استادیار دانشگاه تبریز

فعالیت اصلی بانکها، خرید و فروش وجوه است. بانکها وجوه را به شکل سپرده جذب نموده و در قالب تسهیلات در اختیار اشخاص قرار می دهند. در بانکداری اسلامی ایران وجوه به شکل سپرده جذب و تسهیلات در قالب یکی از عقود اسلامی اعطا می شود. هر یک از عقود اسلامی مستلزم فراهم بودن شرایط خاصی بوده و بانک را ملزم به انجام فعالیت خاصی می نماید. این مقاله ضمن بررسی عقود مزارعه و مساقات و احکام آنها، جایگاه این عقود را در بین تسهیلات بانکها در ایران بررسی می نماید. از بین عقود اسلامی تنها عقودی مانند قرض الحسنه، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، سلف و مضاربه در سیستم بانکی کشور مورد استفاده قرار می گیرد و سایر عقود به دلایل مختلف کاربرد زیادی نیافته اند. در این بین عقود مزارعه و مساقات تقریباً هیچگاه درنظام بانکداری کشور استفاده نشده است بدون شک عقود مبادله ای و مشارکتی مورد استفاده در بانکهای ایران همگی از عقود صحیح می باشند ولی آنچه درعمل مورد استفاده قرار می گیرد در بسیاری از موارد خالی از اشکال نیست. که در این بین عقود مضاربه و سلف که در تامین مالی کوتاه مدت بخش کشاورزی کاربرد دارند با تدابیری قابل جایگزینی با عقود مزارعه و مساقات هستند با بکارگیری عقود مزارعه و مساقات احتمال بکارگیری تسهیلات بانک در امور کشاورزی که مورد نظر مقامات مربوطه و برنامه های توسعه کشاورزی می باشد افزایش می یابد که درنهایت به توسعه روستاها و افزایش اشتغال و نیل به اهدافی همچون خودکفایی در محصولات کشاورزی خواهد انجامید و همچنین با جلوگیری از خروج منابع از بخش کشاورزی مدیریت منابع و درنهایت نقدینگی را در بخشهای مختلف اقتصاد آسان تر خواهد نمود.

مزارعه ، مساقات، عقود اسلامی، تامین مالی