محمود رقامی - استادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه ولیعصر رفسنجان.
محمدرضا حسندخت - دانشیار دانشگاه تهران
ذبیح اله زمانی - استادیار دانشگاه تهران
محمدرضا فتاحی مقدم - دانشیار دانشگاه تهران

برای برآورد نوع عمل ژن، وراثت پذیری، قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و رابطه بین آنها و دیگر پارامترهای ژنتیکی صفت درصد قند میوه هفت توده بومی ایرانی شامل تاشکندی ، خاتونی ، میرپنجی ، سوسکی سبز ، گرمک ، گلپایگان و آران 1 در یک طرح دای آلل کامل تلاقی داده شدند. پس از انجام تلاقی ها در سال نخست، در سال دوم مواد ژنتیکی شامل 21 تلاقی مستقیم، 21 تلاقی معکوس و هفت حالت تلاقی خودگشنی به همراه والدها جهت ارزیابی صفت مورد نظر کشت شدند. از آنجایی که در ملون ها میزان مواد جامد محلول معادل شیرینی میوه در نظر گرفته می شود، برای ارزیابی قند میوه میزان مواد جامد محلول در میوه های رسیده اندازه گیری شد. تجزیه ژنتیکی به روش هیمن-جینکز انجام شد. تجزیه واریانس تفاوت معنی دار زیادی میان مقادیر میانگین هیبریدهای F1 و هفت والد برای صفت درصد قند میوه نشان داد. برآورد میانگین درجه غالبیت نشان داد که صفت درصد قند میوه به وسیله ژن هایی با اثر فوق غالبیت کنترل می شود. برای تجزیه ترکیب پذیری روش نخست گریفینگ به کار گرفته شد. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی و خصوصی تفاوت معنی داری نشان داد. توده تاشکندی در صفت درصد قند میوه بیشترین قابلیت ترکیب پذیری عمومی را دارا بود و بیشترین قابلیت ترکیب پذیری خصوصی برای این صفت در ترکیب تلاقی تاشکندی *میر پنجی دیده شد. مقدار وراثت پذیری عمومی و خصوصی برای درصد قند میوه به ترتیب 0/79و0/34 برآورد گردید که نشان میدهد اثرات محیطی و غالبیت در کنترل این صفت نقش زیادی دارند. بنابراین گزینش برای افزایش قند میوه درنسل های نخست بهبود زیادی در افزایش شیرینی نخواهد داشت

ترکیب پذیری، روش هیمن – جینکز، غالبیت، وراثت پذیری،F1