ناصر طالب بیدختی - استاد بخش مهندسی راه، ساختمان و محیط زیست، رییس مرکز تحقیقات محیط زیست و توسعه پایدار دانشگاه شیراز
محدثه شیخعلی - دانشجوی کارشناسی ارشد سازهای هیدرولیکی، دانشگاه شیراز

تعریف کلی فرونشست عبارت است از حرکت قایم و رو به پایین سطح زمین که با بردار اندک افقی همراه باشد. این تعریف پدیده هایی هم چون زمین لغزش ها را بدلیل اینکه حرکت آن ها دارای بردار افقی قابل توجهی است و همچنین نشست در خاکهای دستی، که دارای مکانیسم متفاوتی می باشد شامل نمی شود. عوامل متعددی باعث ایجاد این پدیده می شوند از جمله انحلال، آب شدگی یخ ها و تراکم نهشته ها، حرکت آرام زمین و خروج گدازه و یا عملیات انسانی نظیر معدنکاری یا برداشت آب زیر زمینی و نفت، ریزش سازه های زیرزمینی مانند تونل ها و یا ایجاد حفرات در اثر انحلال. اما عامل اصلی بوجود آمدن این پدیدها در ایران برداشت بی رویه آب های زیرزمینی می باشد. با توجه به بررسی های مختلف وگزارش های سازمان زمین شناسی در دشت های استان فارس در 9 مکان مختلف شامل : دشت ارژن، دشت ارسنجان، دشت مرودشت، دشت داراب، دشت استهبان، صفاشهر، دشت فسا، دشت شیراز و دریاچه مهارلو و دشت فراشبند پدیده های فرونشست و ترک رخ داده که این پدیده ها باعث مخاطراتی از جمله ایجاد ترک و تخریب جاده ها و مسیرهای ارتباطی، شکسته شدن خطوط لوله و شریانهای حیاتی، آسیب دیدگی کانال های آب رسانی، ترک در پی سازه ها و دیوارهای جداکننده، مسدود شدن مسیر جریان آب های زیرزمینی، تخریب زمین های کشاورزی و آسیب به حیات وحش می شوند. هدف از این مقاله بررسی فرونشست، فروچاله و شکاف در سطح دشت های استان فارس با استفاده از آمار و اطلاعات موجود ازعکس های زمینی و ماهواره ای استان فارس و در انتهای این مقاله راهکارهایی برای جلوگیری از این موضوع نیز ارایه شده است.

فرونشست، فروچاله، استان فارس، آب زیرزمینی