محرم ولی زاده - استادیار، گروه تولید و فرآوری گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، مجتمع آموزش عالی سراوان
جعفر ولی زاده - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان

جنس Withania ، متعلق به خانواده سولاناسه، دارای 26 گونه است که از میان آنها دو گونه W. somnifera و W. coagulans در رویشگاه های طبیعی ایران حضور داشته و از لحاظ ارزش دارویی حایز اهمیت میباشد.بیشترین خواص دارویی این گونه هابواسطه وجود ترکیباتی مانند ویتانولیدها میباشد. در بین ویتانولیدهای موجود، ترکیب ویتافرین A دارای خاصیت بازدارندگی رشد سلولها وتومورهای سرطانی بوده و در صنایع دارویی از ارزش قابل توجهی برخوردار میباشد. در پژوهش حاضر قابلیت تولید ویتافرین A از طریق کشت ریشه مو یین و تحریک آنها با عصاره Alternaria alternate ،Aspergillus niger و Fusarium solani به عنوان القاگر مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت اثر سمیت سلولی عصاره استخراج شده ) 0-16 μg/ml ( بر رده سلول سرطانی مری ) )KYSE-30 و سلولهای طبیعی فیبروبلاست انسانی ( HFF3 ) توسط آزمون MTT ارزیابی گردید. تولید موفق ریشه مو یین با استفاده از نژاد A13 آگروباکتریوم رایزوژنز و استقرار آن در محیط کشت ½ MS انجام شد. بیشترین میزان تولید ویتافرین 168/16±4/39( A میکرو گرم در گرم وزن خشک( در بهترین کلون ریشه مو یین پس از انگیزش با عصاره القاگر 5 %V/V( Aspergillus niger ( مشاهده شد. عصاره استحصالی از ریشه های مو یین نیز دارای پتانسیل سمیت سلولی بر روی رده سلول سرطان مری انسانی بوده و مقدار IC50 آن 21 میکرو گرم در میلی لیتر مشاهده شد. در مجموع با توجه به تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی قابل ملاحظه بین توده های پنیرباد موجود در کشور و ویژگی های دارویی آن تدوین برنامه های حفاظت، به نژادی و بهره برداری کارآمد این گیاه دارویی با ارزش ضروری بنظر میرسد.

درون شیشه ای،ریشه مویین، سرطان مری، ویتافرین A