مهدی برنافر - دانشجوی دکتری شهرسازی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران

در چند دهه اخیر توجه به شهرهای کوچک به طور جدی در حوزه مطالعات شهری و برنامه ریزی منطقه ای مورد تاکید قرار گرفته است؛ با این حال بررسی پیشینه تحقیقات مرتبط با مفهوم شهرهای کوچک نشان می دهد که یک خلا علمی جدی از بعد مفهومی در تعریف اینگونه شهرها وجود دارد. مروری بر پژوهش های پیشین در سطح جهانی نشان می دهد که ویژگی های بسیاری برای شهرهای کوچک ذکر شده اند؛ با این حال تعریفی که در سطح جهانی مورد پذیرش باشد، وجود ندارد. از این رو بسیاری از پژوهشگران معتقدند که می بایست مفهوم شهر کوچک را متناسب با شرایط ملی و منطقه ای تعریف نمود. یکی از روش های مطلوب برای روشن نمودن مفهوم شهر کوچک، مراجعه به پژوهش های پیشین برای مفهوم سازی آن بر اساس دیدگاه ها و یافته های حاصل از این پژوهش هاست. از این رو این مقاله سعی دارد با به کاربردن روش تحلیل محتوا و ارزیابی مقالات علمی-پژوهشی ارایه شده در سطح کشور، ویژگی های مفهومی مشترک در نظر گرفته شده برای شهرهای کوچک در ایران را مورد بازشناسی قرار دهد. نتایج پژوهش نشان می دهد با اینکه غالب پژوهش های مورد بررسی تعریف روشنی از شهرهای کوچک ارایه نداده اند، با این حال می توان ادعا نمود که در تعریف شهرهای کوچک در ایران بیش از همه بر میزان جمعیت این شهرها، نقش پذیری آنها جهت بهبود توسعه روستایی و جایگاه آنها در آخرین سطح نظام شهری تاکید شده است. علاوه بر آن اغلب پژوهش های مورد نظر بر مکان هایی تمرکز داشته اند که در اثر تبدیل نقاط روستایی به شهری پدید آمده اند؛ که این موضوع بر وجود یک رابطه مفهومی میان شهرهای کوچک و ماهیت روستایی اولیه آنها دلالت دارد.

شهر، شهر کوچک، برنامه ریزی شهری، تحلیل محتوا