فاطمه هندیجانی فرد - آزمایشگاه فناوریهای پیشرفته آموزش الکترونیکی (AELT) دانشگاه صنعتی امیرکبیر
احمد کاردان - دانشگاه امیرکبیر، دانشکده مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات

یکی از ایده آل های آموزش برخورداری از قابلیت مشارکت و همکاری برای حل مسئله می باشد. بنابراین، محیط های آموزش الکترونیکی نیز همانند محیط های آموزش رودررو مستثنی از یک چنین نیازی نیستند. یعنی برخورداری از ابزاری که به کمک آن بتوان سه ویژگی یادگیری معنادار، ایجاد همکاری و حل مسائل را در قالب مشارکت و همکاری فراهم کرد. نقشه مفهومی ابزاری است که میتواند هر سه ویژگی مذکور را برآورده کند و امروزه به سرعت در محیطهای آموزش الکترونیکی کاربردهای فراوانی را به خود اختصاص داده است. نقشه مفهومی ابزاری گرافیکی برای نمایش دانش است، و به خصوص به دلیل کمک به یادگیرنده در فرایند یادگیری معنادار در مباحث آموزشی مورد استقبال فراگیری قرار گرفته است. نقشه های مفهومی میتوانند ساختار دانشی فرد را در یک زمینه بخصوص به صورت بصری درآورند. بنابراین، این نقشه ها میتوانند به عنوان ابزاری برای به اشتراک گذاشتن دانش، ارزیابی دانش و به دست آوردن نقاط قوت و ضعف افراد در توصیف یک موضوع مشخص مورد استفاده قرار گیرند. اهمیت نقشه های مفهومی در مباحث آموزشی، و همچنین نو و فراگیر بودن استفاده و کاربرد این ابزار در رشته های گوناگون و در مقاطع مختلف تحصیلات، از دوره های پیش دبستانی تا دوره های دکترا، این مبحث را به زمینهای پرکاربرد و پر ظرفیت در آموزش الکترونیکی تبدیل کرده است. پس از انجام پژوهش هایی در این زمینه، به کاربردهایی جدید از نقشه مفهومی دست یافته ایم که در قالب یک پروژه پژوهشی در حال انجام است. ما در این مقاله مایلیم دست اندرکاران مباحث مختلف و ذی ربط به آموزش الکترونیکی را با قابلیت های مهم این ابزار آشنا کنیم. برای این منظور ضمن معرفی نقشه های مفهومی، توانمندیهای آن را در زمینه هائی همچون نمایش و مدل سازی دانش، اشترا ک گذاری دانش، کاربردهای آموزشی، ارزیابی، جست و جو، همکاری، و تشخیص افراد خبره مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

آموزش الکترونیکی، آموزش همکارانه، نقشه مفهومی، یادگیری معنادار