فهیمه زارع - کارشناس ارشد روانشناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
محسن افسری - کارشناس ارشد روانشناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان
مهوش رقیبی - دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی روش درمان فعال سازی رفتاری و قراردادی گروهی بر درمان اختلالات مصرف مواد مخدر. در یک طرح آزمایشی گروهی 60 بیمار زن با تشخیص وابستگی به مواد افیونی (بر پایه معیارهای DSM-5) که برای درمان نگهدارنده با متادون شهر تهران مراجعه کرده بودند به صورت تصادفی به تساوی در سه گروه آزمایشی و یک گروه گواه در هر گروه 15 نفر اختصاص داده شدند: 1) گروه درمان با روش فعال سازی رفتاری و قراردادی گروهی همراه با داروی متادون، 2) گروه درمان با روش فعال سازی رفتاری و قراردادی گروهی همراه به اضافه حمایت خانواده همراه با داروی نگهدارنده متادون، 3) درمان با روش شناختی - رفتاری همراه با داروی نگهدارنده متادون و 4) گروه چهارم درمان با داروی نگهدارنده متادون تنها. گروه های آزمایشی اول و دوم ده جلسه و گروه آزمایشی سوم دوازده جلسه 90 دقیقه ای به صورت گروهی تحت درمان قرار گرفتند. آزمودنیها توسط مصاحبه ساختار یافته شاخص مصرف مواد افیونی (OTI) و پرسشنامه سلامت روانی (MHI) قبل از شروع درمان و صدوپنجاه روز پس از پایان درمان گروهی مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه گواه بدون هیچ درمان گروهی تنها داروی متادون دریافت کرد. داده ها به کمک روش آماری تحلیل وایانس با اندازه گیری های مکرر و روش آماری خی دو مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که هر سه گروه روش درمان فعال سازی رفتاری و قراردادی گروهی، روش درمان فعال سازی رفتاری و قراردادی گروهی به همراه آموزش خانواده و روش درمان شناختی – رفتاری در کاهش میزان عود، باقی ماندن در درمان و درمان کاهش مصرف مواد، بهبود عملکرد اجتماعی، کاهش رفتارهای بزهکارانه، بهبود تندرستی، افزایش بهزیستی روانشناختی، کاهش درماندگی روانشناختی از روش درمان با متادون تنها موثرتر است. همچنین روش درمان فعال سازی رفتاری قراردادی گروهی به اضافه آموزش حمایت خانواده در حفظ بیماران در درمان و کاهش میزان عود از سه روش دیگر موثرتر است.