همایون خوشروان - رئیس گروه مدیریت سواحل مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر
حافظ غفاری - کارشناس ارشد مهندسی عمران - محیط زیست

استان مازندران به عنوان یک استان ساحلی در شمال ایران که بین دریای خزر و رشته کوه البرز محدود شده است با آب و هوای مدیترانه ای خزری بخشی از حوزه آبریز دریای خزر را تشکیل می دهد به واسطه رشد جمعیت و جوامع شهری، گسترش کشاورزی و صنعت، در کنار استحصال بی رویه از منابع طبیعی (معدن، جنگل و ...) محیط زیست طبیعی و انسانی این استان مورد تهدید آلودگی قرار گرفته است این پژوهش منابع آلاینده زیست محیطی استان ساحلی مازندران را به عنوان منابع بالقوه آلاینده دریای خزر، مورد ارزیابی قرار می دهد. پس از جمع آوری داده های مورد نیاز درباره منابع آلاینده ای مانند صنایع، معادن، کشاورزی و فعالیتهای وابسته، جوامع و تأسیسات شهری و روستایی، چشمه های معدنی، منابع هیدروکربوره، و غیره در استان و وارد کردن آن به یک سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ، بانک اطلاعات این منابع ایجاد گردید. با تعریف شاخصهایی که بازگو کننده خصوصیات هر نوع منبع آلاینده به عنوان یک منبع ایجاد ریسک آلودگی زیست محیطی و تخصیص یک عدد اهمیت به هر شاخص و استفاده از نظریه مجموعه های فازی جهت ترجمه عبارات محاوره ای به زبان ریاضی یک سامانه جامع درجه بندی منابع آلاینده (URSM) ایجاد گردید. آنگاه با استفاده از ایجاد ارتباط و تبادل داده ای بین محیط GIS و محیط محاسباتی نرم افزار MS Excel مدل URSM روی داده ها پیاده گردید و به شناسایی و درجه بندی منابع آلودگی از نظر خطرآفرینی زیست محیطی پرداخته شد و ریسک نسبی ناشی از آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. آنگاه با تقسیم استان به 104 منطقه شدت نسبی بار حضور منابع الاینده در مناطق مختلف و ریسک نسبی این مناطق در مقایسه با یکدیگر مشخص شده مورد ارزیابی قرار گرفت و زمینه مناسب برای تعیین اولویت های برنامه ریزی برای کنترل آلاینده ها، فراهم گردید.