سعیده معصومی - دانشجوی دکتری فلسفه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
پروانه قریب گرکانی - دانشجوی دکتری فلسفه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

یکی از جلوه های خلاقیت بشر هنر قالیبافی است که با وجود سابقه هزاران سال، همچنان به دلیل کاربرد های چند جانبه جایگاه ویژه ای خود را به عنوان یکی از هنرهای سنتی با ارزش حفظ نموده است. این هنر سنتی در برجسته ترین شاخص های فرهنگ بومی ایران قرار دارد، طراحی و نقوش این هنر اصیل در دوران صفوی، موثرترین عامل شکوفایی آن و زمینه ساز شهرت جهانی ان در گذشته و حال بوده است. بررسی جایگاه نمادینبهشت در قالی ایران، به عنوان بازنمودی از شناخت فرهنگ ایرانی و مفاهیم مرتبط با آن می تواند به شناخت میراث کهن فرهنگ و تمدن ایرانی منجر شود و ارزش های فرهنگ ملی، را در دنیای کنونی مشخص سازد. لذا شناسایی نقوش اساطیری و نمادین آن دوران و بازتاب مفهوم بهشت به عنوان بالاترین مظهر زیبایی، می تواند در احیا و استمرار این هنر کاربردی کمک ارزنده ای را در اختیار بگذارد. قالی ایرانی از مهترین نمادهای ذوقهنر و روح زیبایی جامعه ایرانی است. از این رو مطالعه نحوه حضور بهشت در نقوش قالی اهمیت ویژه ای می یابد. بنابراین مقاله که قدمت، دوام و اعتلای چنین محصول هنری را می نمایاند، تکیه گاه های اصلی هنر ایران اسلامی نیز کشف می گردد. در این راستا مقاله حاضر تلاشی است در شناخت طرح و نقش متناسب با تصویر بهشت دردوره صفوی ایران به صورت کیفی و روش بررسی تاریخی به صورت تحلیلی _توصیفی انجام شده و شیوه گردآوری مطالب کتابخانه ای است. در نتیجه این بررسی تمثال های بهشت در قالی صفوی به صورت نمادین شناسایی و تحلیل می شود. قالی به گواه نمونه های موجود و تفسیر نمادین نقوش آن همواره بستری برای تجلی آرزوها و به طور کلی نیات هنرمندان بوده است. از برجسته ترین مفاهیمی که بر روی قالی ظهور کرده است تصویر بهشت یا پردیس است که در حقیقت نمودی از رویای بافنده و طراح قالی است.

تصویر بهشت، نقش وطرح قالی، نماد، صفوی، پردیس