الهه ایمانی - دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،
محمود طاووسی - استاد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران،

یکی از برنامه های توسعه فرهنگی معاصر و رهنمودهای یونسکو برای تداوم صنایع دستی، فرا رفتن از بعد تقلید گذشته و تداوم آنها با حفظ خلاقیت و متناسب سازی آنها با جهان معاصر، در عین حفظ ارزش ها ونمادهای نهفته درون این آثار است و این یعنی پایداری فرهنگی. امروزه عدم توجه به این مقوله، یکی از مهمترین معضلات فرهنگی و اقتصادی فرش دستباف ایرانی به عنوان مهمترین کالای صنایع دستی است. پژوهش حاضر به بررسی دلایل شکل گیری قالی های تصویری دوره قاجار در رابطه با تحولات هنری، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این دوره پر فراز و نشیب و نحوه انطباق این هنر سنتی با تحولات آن عصر و نحوه شکل گیری و افزایش بافت قالی های تصویری در آن دوران پرداخته است و به دنبال این سوال است که چگونه در طی تغییرات دوره قاجار شاکله پایداری فرهنگی حفظ گردیده است. این پژوهش با روش تاریخی و توصیفی تحلیلی و با اتکا به منابع کتابخانه ای و با رویکرد بینامتنی، درصدد آن است تا نحوه انطباق میان سنن پایداری فرهنگی و تغییرات اجتماعی و فرهنگی این عصر را بررسی کند. برای واکاوی بروز این آثار و نحوه پایداری سنت های فکری ایران در قالب این آثار، ده نمونه از قالی های تصویری قاجاری انتخاب شده است. دستاوردهای این پژوهش این است که مفاهیم جدید در دوره قاجار متولد نشده اند، بلکه براساس ساختار حاکم بر جامعه، تنها بیان آنها تغییر کرده است و از طرفی دیگر، قالی های تصویری با تغییر در ماهیت کاربردی و تغییر در نوع بیان توانسته اند با فرهنگ جهانی آن روز، در عین به کارگیری فرهنگ بومی، تعامل برقرار کنند به طوری که یک ارتباط درون فرهنگی و بینافرهنگی در این آثار دیده می شود.

پایداری فرهنگی، قالی های تصویری، دوره قاجار، بینامتنیت