لیلا خانجانی - دانشجو ارشد هنر اسلامی،
محمد خزایی - استاد دانشگاه تربیت مدرس،

منطقه مهربان یکی از مناطق بافت فرش در استان همدان است که بخش بزرگی از روستاهای شهرستان کبودرآهنگ را تحت پوشش دارد. در این منطقه، فرش به عنوان مهمترین صنعت از نظر اقتصادی و فرهنگی محسوب می گردد که تجلی نمادین افکار، اندیشه، ذوق و سلیقه و محیط زندگی بافندگان در نقوش، اشکال و رنگ به کار رفته در بافت آن است. ریشه نقش و نگارهای این دست بافته ها با نمادهای باستانی گذشته های دور در پیوند است که از رایج ترین نمادهای به کار رفته در فرش مهربان باف همدان می توان به نماد گلدان، سرو، بید، ماهی، طاووس و .... اشاره نمود. لذا در این نوشتار با هدف کشف دنیای پر رمز و راز نمادها در قالب فرش بافی، ابتدا به معرفی فرش مهربان و ویژگی های فنی بافت آن پرداخته و سپس برای پاسخ به این پرسش که آیا نقوش موجود در فرش می تواند به عنوان نماد بررسی گردد دست مایه ی انجام این پژوهش خواهد بود. روش تحقیق تحلیلی توصیفی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی است. پس از تحلیل نمادها این نتیجه حاصل شد که در این بیان نمادین از انواع نمادهای گیاهی، جانوری و هندسی استفاده شده که گاه هدف هنرمند مفهوم اسطوره ای و یا دینی و آیینی بوده و گاه سودمندی آنها مدنظر بوده است؛ همچنین پژوهش نشان داد که قالی مهربان باف همدان از انواع قالی به شیوه روستایی است که از نظر نقشه کاملا تحت تاثیر مضامین سنت قالی بافی منطقه قرار دارد.

مهربان باف، فرش، نقوش، نماد