سعید محمودی بردزردی - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
اسکندر فتحی آذر - استاد گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران
فیروز محمودی - دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران
رحیم بدری گرگری - دانشیار روان شناسی تربیتی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تبریز ، تبریز، ایران

هدف: هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پرسش و پاسخ برای درس مطالعات اجتماعی و بررسی اثربخشی آن بر درک مفاهیم و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی در سال تحصیلی 96-95 بود.روش: پژوهش حاضر یک پژوهش آمیخته بوده که از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول طراحی الگوی آموزشی مبتنی بر پرسش و پاسخ برای درس مطالعات اجتماعی بوده و بخش دوم، اعتباریابی الگو با اثربخشی بر درک مفاهیم و تفکر انتقادی است. در بخش کیفی از روش سنتزپژوهی (پژوهش تلفیقی) استفاده شد. در بخش کمی که هدف آن آزمایش تاثیر الگوی طراحی شده بر درک مفاهیم علمی و تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بود؛ با استفاده از یک طرح آزمایشی از بین دانشآموزان پایه ششم شهرستان ایذه 50) نفر پسر) شامل 2 کلاس به عنوان نمونه آماری به صورت نمونه گیری تصادفی انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه، قرارگرفتند. درک مفاهیم علمی و تفکر انتقادی در هر دو گروه و در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون با ابزار آزمون تفکر انتقادی کرنل برای سنجش تفکر انتقادی و آزمون سنجش درک مفاهیم علمی برای درس مطالعات اجتماعی مورد مقایسه قرار گرفتند. با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس داده های جمعآوری شده تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: در بخش کیفی نتایج تحقیق منجر به طراحی الگویی شد که شامل هفت بعد (مبانی، اصول، فنون و راهبردها، مراحل، انواع پرسش، اهداف و ارزشیابی) است، نتایج در بخش کمی تحقیق نشان داد که الگوی طراحی شده موجب افزایش تفکر انتقادی و درک مفاهیم در گروه آزمایش شده است.نتیجهگیری: نتایج پژوهش نشان داد که آموزش با الگوی پرسش و پاسخ باعث افرایش درک مفاهیم و تفکر انتقادی در درس مطالعات اجتماعی در دانشآموزان پایه ششم ابتدایی میشود، لذا به معلمان این درس توصیه میشود که به کاربرد این الگو در درس مطالعات اجتماعی جهت تقویت تفکر انتقادی و افزایش درک مفاهیم توجه کنند.

الگوی آموزشی، پرسش و پاسخ، درک مفاهیم، تفکر انتقادی