بهروز باوندپوری گیلان - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت در سوانح طبیعی دانشگاه تهران
سعید گیوه چی - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

یکی ازپدیده های جوی که اثرات نامطلوبی بر محیط زیست میگذارد، پدیده گردوغبار است.کشور ایران بدلیل استقرار درکمربند خشک ونیمه خشک جهان وهمجواری با بیابانهای وسیعی ازکشورهای همسایه بطور مداوم از سیستمهای گردوغبار منطقه ای وفرامنطقه ای متاثر میگردد . گرد و غبار یکی از پدیده های اقلیمی محسوب میشود که برروی مسایل بهداشتی و کشاورزی اثرات منفی بر جای میگذارد .در پژوهش انجام شده جهت منشا یابی این پدیده از تصاویر ماهواره ای سنجنده MODIS از ماهواره هایTERRAو AQUA استفاده شده،که نشان دهنده این است که بادهای غربی وسیستمهای کم فشارحرارتی سطح زمین عامل مهمی درایجاد این پدیده به شمارمیروند. کم فشارهای حرارتی سطح زمین خصوصا کم فشار خلیج فارس با مکش هوای بیابانهای اطراف باعث ایجاد گردوغبار میشوند ، مهمترین چشمه های تولید گردوغبار منطقه بین النهرین وتالاب هورا لعظیم وسپس بیابان بزرگ عربستان (ربع الخالی) وهمچنین بیابانهای جنوب شرق سوریه وشمال افریقا وتالاب هورالهویزه درایران هستند.شواهد و بررسیهای انجام گرفته حاکی از این است که پدیده گرد و غبار بصورت مستقیم و غیر مستقیم میتواند سلامتی انسانهای ساکن در مناطق تحت تاثیر را بطور جدی به خطر اندازدتا جایی که سازمان ملل درمورد تالاب هورالعظیم اینگونه هشدار داده که درجنوب غربی ایران فاجعه ای در مقیاس دریاچه آرال وجنگلهای آمازون که از بزرگترین فجایع زیست محیطی تاریخ است درحال وقوع است. آثار و پیامدهای این تالاب در منطقه و دو کشور ایران و عراق به خوبی آشکار شده است.در نهایت با توجه به منشا و عوامل ایجاد و تشدید این پدیده، راهکارهایی جهت کنترل و کاهش اثرات آن پیشنهاد گردیده است.

گردوغبار، محیط زیست، کم فشارها، بیابانها، آلودگی