نوشین سخاوت دوست - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
فریبا البرزی - استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تعلق مکانی به فضای شهری از جمله مفاهیم حایز اهمیت در حوزه معماری و شهری محسوب می شود که می تواند در طیف وسیعی از موضوعات کالبدی، مفهومی و عملکردی مورد مطالعه قرار گیرد. با توجه به گستردگی ابعاد بررسی تعلق مکانی به فضای شهری پژوهش حاضر در نظر دارد تا با خوانش ویژگی های مکان سوم، علل تعلق به فضای شهری را در نمونه ای در خور تامل و متناسب با موضوع پژوهش مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور مجموعه تاریخی سعدالسلطنه قزوین با در نظر داشتن نشانه هایی از تعلق شهروندان به این فضای پویا جهت مطالعه انتخاب شده است.فرض بر آن است که مهم ترین عامل تعلق شهروندان به مجموعه تاریخی سعدالسلطنه، تطابق مجموعه با معیارهای مکان سوم است. براین اساس هدف پژوهش بیان اشتراکاتی میان احساس تعلق به مکان و معیارهای مکان سوم نزد شهروندان در نمونه مورد بررسی است. روش تحقیق پژوهش از نوع کیفی است که به روش توصیفی تحلیلی معیارها و تیوری های مرتبط با مفهوم تعلق و مکان سوم شناسایی شده و سپس ارتباط میان مفاهیم یاد شده براساس مشاهدات انجام گرفته در مکان مورد مطالعه به آزمون گذاشته می شود. نتیجه پژوهش حاضر آن است که تجهیز مجموعه تاریخی سعدالسلطنه به ویژگی های مکان سوم در خصوص ساختار کالبدی، کارکردی و معنایی ویژه آن در زمینه ایجاد تعاملات اجتماعی، هویتمندی، سرزندگی، پویایی و تنوع کالبدی را می توان مهم ترین علت تعلق شهروندان به این مجموعه تلقی کرد که تمایل به ماندن در مجموعه و حضوری پر رنگ در خاطره جمعی شهروندان و به طور کلی احساس تعلق به فضا را نتیجه تطبیق و هماهنگی با معیارهای مکان سوم به صورت سازمان یافته و در ابعاد مختلف آن به شمار آورد.

حس تعلق، مکان سوم، مفهوم مکان، مجموعه تاریخی سعدالسلطنه قزوین