فاطمه ثابت قدم - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

امروزه در کشورهای پیشرفته در طراحی انواع راه های ارتباطی شهری و برون شهری در کنار توجه به اصول فنی و مهندسی راه به طراحی منظر راه نیز توجه می شود. چراکه مناظر یکنواخت و نازیبا موجب خستگی رانندگان می شود و از سوی دیگر راه هایی که از منظر جذاب برخوردارند خود به یک مقصد گردشگری تبدیل و موجب ایجاد اشتغال و نیز افزایش اعتبار برای کشور می شوند. مسیر موردمطالعه در این مقاله قطعه ابتدایی آزادراه حرم تا حرم حدفاصل شهر قم تا شهر گرمسار می باشد، این مسیر در یک منطقه ارزشمند ازلحاظ محیط زیستی و تاریخی قرارگرفته است که دارای نقاط تماشایی و چشم اندازهای منحصربه فرد میباشد؛ اما این در حالی است که تردد خودروهای سنگین در طول مسیر و نیز وجود سوله ها، بناهای صنعتی که برخی از آنها در حاشیه و حریم راه رهاشده اند، باعث شده که مسافران همواره با چشم اندازی نازیبا و راهی یکنواخت و خسته کننده مواجه باشند. درحالیکه طراحی منظر این آزادراه می تواند، یک تجربه لذت بخش و به یادماندنی را برای مسافران این مسیر به همراه داشته باشد و به نوبه خود به یک سفر ایمن کمک کند.در این مقاله جهت یافتن چالش های مسیر، جدول سوات1 براساس برداشت های میدانی و با کمک ضوابط طرح جامع سازماندهی منظر راه های کشور تهیه شده است. در این راستا نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدهای موجود در منطقه موردمطالعه در قالب مولفه ای سه گانه ی زیبایی عناصر منظر راه دید و ایمنی و پوشش گیاهی بررسی می شود. این بررسی حریم راه، 100 متر بعد از حریم و دوردست راه که عناصر سازنده راه، چشم انداز ها و کیفیت های محیطی منظر راه را دربرمی گیرد را شامل می شود. درنتیجه با بررسی نقاط قوت و شناسایی فرصت های مسیر، میتوان از آنها برای بهبود طراحی منظر راه استفاده کرد. همچنین با توجه به نقاط ضعف و بررسی تهدیدهای موجود در مسیر راه میتوان راه حل های منظری برای کاهش تاثیر آنها ارایه داد و با ایجاد دیدهای زیبا و متنوع در طول راه می توان به افزایش ایمنی و حفظ تمرکز رانندگان در طول مسیر کمک کرد.

منظر راه، زیبایی راه، ایمنی راه ، جدول سوات،