نیلوفر رضوی - استادیار گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران
فهیمه مفرد - کارشناس ارشد گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران

راه ها بخش مهمی از منظر هستند و نشانه های ساده ترین و بنیادی ترین الگوهای رفتار انسان را در محیط ثبت می کنند. از سوی دیگر، مسیرها یکی از گسترده ترین شیوه های ادراک منظر را نمایان می کنند و اغلب اولین تاثیر مناظر از راه گرفته می شود که اهمیت راه در ادراک محیط را پر رنگتر می کند. با این حال راه ها بیشتر از آنکه به عنوان رابط اجتماعی جوامع، سکونت و یا عامل ایجاد شفافیت بصری منظر مطرح شوند؛ یادآور تجارت، حمل و نقل، سرعت و آزادی حرکت هستند. مهمترین پیامد این رویکرد حذف مسایلی است که در مقیاس بومی و یا حتی فردی، میزان مشارکت، تعلق، و تاثیرگذاری راه بر تصویر ذهنی ذینفعان را نادیده می گیرد و از عواقب آن هم بی خبر می ماند. راهها به مسایلی همچون کمبود کاراکتر یا هویت، بیش از اندازه خاکستری بودن در طراحی، بیش از حد عملکری و یا یکنواخت بودن دچار هستند و عموما به عنوان عناصر انسان ساخت دارای تاثیر منفی بر محیط پذیرفته شده اند. از آنجایی که معماران منظر به طور دایم با مسایل مرتبط با آثار منتج از مداخلات انسانی در محیط طبیعی درگیر هستند، نقش معماران منظر در برنامه ریزی و تصمیم گیری برای این مناظر حایز اهمیت است. در همین راستا در این پژوهش به اهمیت توجه معماران منظر و برنامه ریزان به گونه بندی منظر و شناسایی کاراکترهای موجود در محیط و نقش آن در فرآیند برنامه ریزی و طراحی راه پرداخته شده است. سپس به مطالعه نقش و چگونگی فرآیند گونه بندی منظر و بررسی وجوه حاصل از آن در سه دسته ی زیبایی شناختی، بوم شناختی و اجتماعی پرداخته شده و اهمیت این وجوه با ذکر مثال های تشریح گشته است. در پایان مطالب درباره ی جایگاه و اهمیت گونه بندی منظر و وجوه حاصل از آن در برنامه ریزی منظر راه و نقش آنها در ارزیابی منظر راه، توسعه و ارتباط میان ویژگی های ساختاری، عملکرد منظر و تغییر منظر راه جمع بندی شده است.

گونه بندی منظر؛ کاراکتر منظر؛ منظر راه؛ برنامه ریزی منظر