راضیه واحدی درمیان - دانشجوی کارشناسی ارشد، بخش علوم دام، دانشگاه بیرجند
همایون فرهنگ فر - استاد، بخش علوم دام، دانشگاه بیرجند
محمدباقر صیادفر - کارشناس ارشد مرکز اصلاح نژاد دام و بهبود تولیدات دامی، کرج

همخونی (درون زادآوری) که به آمیزش حیوانات خویشاوند با یکدیگر گفته میشود، سبب افزایش فراوانی ژنوتیپهای هموزیگوت در جمعیت و، در پی آن، کاهش تنوع ژنتیکی میگردد. درون زادآوری بر حسب طبیعت اثرگذاری که بر صفات مختلف دارد، مورد توجه متخصصین ژنتیک و اصلاح نژادگران است. درونزادآوری، شایستگی جمعیت را کاهش میدهد. کاهش ماندگاری، افت عملکرد تولید و تولیدمثل گاوها از اثرات نامطلوب درونزادآوری محسوب میگردند. این تحقیق، با هدف برآورد اثر درونزادآوری بر صفت تولید شیر دوره ی شیردهی (با متوسط حدود 315 روز) گاوهای شیری ایران اجرا گردید. داده های خام، توسط مرکز اصلاح نژاد و بهبود تولیدات دامی (وزارت جهاد کشاورزی) ارایه و به وسیله نرم افزارهایی نظیر Foxpro و UEStudio ویرایش و آماده سازی شدند. فایل نهایی ارقام، دربرگیرنده 580.802رکورد متعلق به 580.802 راس گاو شیری شکم اول توزیع یافته در 1185 گله (در 20 استان کشور) و زایش کرده طی سالهای 1370 تا 1394 بود. در فایل ارقام، سهم توارث نژاد هلشتاین، بین 50 تا 100 درصد، و دامنه ی سن نخستین زایش گاوها بین 18 تا 48 ماه بود. ضریب درون زادآوری (F) حیوانات شجره به وسیله نرم افزار CFC محاسبه و به فایل ویرایش شده وارد گردید. آنالیز صفت، توسط سه نوع مدل خطی آماری انجام شد. در مدل 1، اثرات ثابت استان،سال و ماه زایش، و متغیرهای کمکی خطی درصد ژن هلشتاین، سن نخستین زایش، تعداد روزهای شیردهی و ضریب درون زادآوری درنظر گرفته شدند و در مدل 2، اثر گله درون استان نیز وارد گردید. در مدلهای 1 و 2، ضرایب رگرسیون جزیی برای متغیرهای کمکی، به روش معمول برآورد شدند. اثرات وارد شده در مدل 3، مشابه مدل 1 بود با این تفاوت که ضرایب رگرسیون جزیی، به روش رگرسیون کوآنتایل برآورد گردیدند. برازش مدلها توسط نرم افزار SAS اجرا شد. برای مدل های 1 و 2 برآورد ضریب تابعیت مقدار شیر دوره ی شیردهی از ضریب درون زادآوری، به ترتیب برابر با -6/2689 و -9/8235 (کیلوگرم بهازای یک درصد افزایش (F و معنیدار آماری (P<0/0001) بهدست آمد. در مدل 3 برآوردهای متفاوتی از ضریب تابعیت در دامنه ی -4/2403 تا -8/6891 کیلوگرم بهازای یک درصد افزایش F و معنیدار آماری (P<0/05) در صدکهای مختلف از صفت تحت مطالعه، مشاهده گردید؛ که نشان میدهد اثرگذاری منفی پدیده ی درون زادآوری بر گاوهایی که عملکرد متفاوتی در تولید شیر دارند، یکسان نیست. با توجه به یافته های این تحقیق، پیشنهاد میگردد که میزان تاثیرپذیری صفات مختلف گاوهای شیری ایران از درون زادآوری، توسط مدلهای رگرسیون کوآنتایل مورد بررسی قرار داده شوند.

تولید شیر، درون زادآوری، رگرسیون چندکی، گاو شیری،