سعیده احتشام - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری
حسین آرزومندان
آذر اکرم زاده

شهرها نیز مانند موجودات زنده ای هستند که رشد و زوال را تجربه می کنند . اگر عوامل منفی نظم و سازمان فضایی آنها را برهم زنند فرایند زوال آنها تسریع خواهد شد.بنابراین شهر های کهن و باستانی ایران،که دارای هویت ویژه ای هستند و دارای بافت های قدیمی با ارزش و تاریخی اند در معرض زوال و فرسودگی هستند.محله قلعه آبکوه مشهد با توجه به پیشینه تاریخی و بافت آشفته خود، از جمله محلاتی است که توجه بسیاری از مسیولین را برای برنامه ریزی و نوسازی آن به خود جلب کرده است، اما با توجه به وجود اسکان غیررسمی در این محله، تاکنون اهالی آن هیچ گونه مشارکتی برای بهترشدن وضع موجود با مسیولین انجام نداده اند.هر گونه برنامه ریزی و اقدام در بافتهای فرسوده شهری، به دلیل خصوصیات متمایز اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، حقوقی و محیطی این پهنه ها، دقت و ظرافت خاص خود را می طلبد. به دلیل ماهیت خاص برنامه ریزی در بافتهای فرسوده به لحاظ ابعاد مختلف اجتماعی و اقتصادی، برنامه ریزی مردم محور و مشارکت پایدار مردمی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.در حقیقت برنامه ریزی باید به گونه ای انجام شود که علاوه بر افزایش سطح تمایل مردم به مشارکت در اجرای طرح توسعه و در پی آن افزایش میزان موفقیت و تحقق پذیری طرح، کیفیت سکونت در این پهنه ها نیز ارتقاء یابد.هدف از این نوشتار دستیابی به الگو و روشی مناسب جهت مداخله در بافت های فرسوده شهری می باشد ، که با شرایط حاکم سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و حقوقی شهرهای ایران ، انطباق بیشتری نیزداشته باشد بدین منظور و در راستای دستیابی به این هدف ، به بررسی منابع موجود در این زمینه پرداخته ایم× این منابع شامل:منشور ها و قطعنامه های جهانی، مکتب ها و اندیشه های جهانی،بررسی انواع و نحوه مداخله در بافت، نحوه برخورد با بافت های فرسوده و... می باشد.نتایج حاصله از جمع آوری 50 پرسش نامه توزیع شده، نشان می دهد استفاده از این برنامه و سیستم به عنوان یک سیستم مشارکتی با تکیه بر اصل انتفاع ساکنین از سود حاصله میتواند به عنوان ابزاری کارآمد و اثر گذار در بهبود کارکردهای اقتصادی و کالبدی بافت مورد نظر، در جهت بهسازی و نوسازی بافت فرسوده همگام با طرحهای توسعه در بافت قلعه آبکوه مشهد مورد استفاده قرار گیرد.

برنامه ریزی مشارکتی،مداخله در بافت،بهسازی،نوسازی،قلعه آبکوه مشهد